شاید قبل از شروع همه‌گیری جهانی ویروس کووید 19، تصور این مسئله که بازرسی‌ها و ممیزی کشتی‌ها از راه‌دور و در برخی مواقع حتی به صورت مجازی انجام شود، دور از انتظار بود. این بحران صنعت دریایی را از بسیاری جهات به خصوص تکمیل بازرسی‌ها برای اطمینان از رعایت الزامات و ایمنی شناورها به چالش کشید. این شرایط باعث افزایش تمایل و تمدید تاریخ اعتبار گواهینامه‌های فنی و ایمنی کشتی‌ها از طریق بازرسی از راه‌دور یا بدون حضور بازرسان در کشتی شد. بر اساس آمار منتشر شده از انجمن موسسه‌های رده‌بندی بین‌المللی، در اول ژانویه تا 30 سپتامبر 2020 کمتر از 5/0 درصد از بازرسی‌های قانونی (سالیانه، میان‌دوره و تجدید دوره) به صورت از راه‌دور (بدون حضور بازرس بر روی کشتی) انجام شده است.
ایده بازرسی از راه دور برای کشتی‌ها از آن‌جا آغاز شد که محدودیت‌های سفر هم به صورت بین‌المللی بین کشورها و هم به صورت داخلی در یک کشور در اوج همه‌گیری بیماری کرونا برای جلوگیری از گسترش کووید 19 اعمال شد. تا قبل از شروع این بیماری همه‌گیر، تصور این‌که ارزیابی از وضعیت ایمنی کشتی‌ها، می‌تواند از راه دور انجام شود محال و غیر منطقی به نظر می‌رسید. بنابراین این اقدامات تغییرات بی‌سابقه‌ای را در برخی از رویه‌های قدیمی کشتیرانی در سطح جهانی و بین‌المللی
ایجاد کرد.
کشتی‌ها نقش حیاتی در زنجیره حملونقل ایفا می‌کنند و اطمینان از ایمنی شناورها نقش بازرسی‌های فنی و ایمنی را پررنگ‌تر می‌کند. اطمینان از برقراری ایمنی و امنیت در دریا از یک سو و رعایت پروتکل‌های بهداشتی و محدودیت‌های قرنطینه‌ای و منع عبور و مرور نفرات، تناقض‌هایی را برای انجام کار بازرسی بر روی کشتی به وجود آورد که البته امروزه این چالش خود به عنوان مزیتی برای اجتناب از سفرهای حضوری و کاهش هزینه‌های ایاب و ذهاب برای موسسه‌های رده‌بندی به شمار می‌رود. موسسات رده‌بندی برخی از بازرسی‌های مشخص از شناورها و تأسیسات دریایی از راه دور را انجام می‌دهند. این خدمت جدید با بهره‌گیری از ابزار پیشرفته می‌تواند از مالکان کشتی در مدیریت شرایط بحرانی ناشی از مشکلات لجستیکی در موقعیتی که کشتی در آن قرار دارد، پشتیبانی و در هزینه‌های ناشی از توقف کشتی،
صرفه‌جویی کند.
بازرسی از راه دور
«بازرسی» فرآیندی است برای تأیید این‌که یک کشتی و تجهیزات آن با استانداردهای مربوطه کنوانسیون‌های بین‌المللی IMO و الزامات نظارتی خاص پرچم مطابقت داشته باشد. روش تعیین شده برای تأیید توسط یک بازرس مجاز در کشتی انجام می‌شود. بازرس به منظور ارزیابی شناور، شرایط شناور را بررسی، آزمایش‌های خاصی را انجام و اسناد مربوطه را مشاهده می‌کند. فرآیند بازرسی در طول زمان تکمیل می‌شود، به طوری که استفاده از تکنیک‌های بازرسی از راه دور برای کمک به بازرس در فرآیند بازرسی به کار گرفته و در این روش جنبه‌های خاصی از روند بازرسی به کارکنان کشتی‌ها با شرایط مناسب، واگذار می‌شود.
«بازرسی از راه‌دور» فرآیندی است که در آن بازرسی یا بخشی از بازرسی، بدون حضور بازرس بر روی کشتی انجام می‌شود. طی سال‌های اخیر، موسسات رده‌بندی عضو انجمن IACS برخی از فعالیت‌های بازرسی را از راه‌دور انجام می‌دهند. معمولاً در جایی که با حضور در کشتی اطلاعات بیشتری نسبت به بازرسی از راه‌دور به دست نمی‌آید فناوری‌های نظارتی و ارتباطی جدیدی که در دسترس قرار گرفته‌اند، مانند پخش مستقیم ویدیو، دامنه اطلاعاتی را که می‌توان بدون حضور فیزیکی بازرس به آن دست یافت گسترش داده و این باعث افزایش تمایل به انجام چنین بازرسی‌هایی شده است.
اگرچه تاکنون پیشرفت‌ها و تجربیات مهمی در انجام بازرسی‌های از راه دور کسب شده ولی هنوز برای استفاده از تکنیک‌های بازرسی از راه دور الزاماتی وجود ندارد. با توجه به گزارش‌های ارسالی به سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) در رابطه با بازرسی از راه دور، دبیر کل این سازمان معتقد است که برخی از شیوه‌های به کار گرفته شده در طول همه‌گیری کووید-19 ممکن است پس از بازگشت وضعیت به حالت عادی، کماکان مورد استفاده قرار گیرد.
در هنگام همه‌گیری ویروس کرونا و ایجاد قرنطینه‌های سرسختانه و ممانعت از عبور و مرور اشخاص در کشورهای مختلف، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) از کشورهای عضو درخواست کرد تا گواهینامه‌های فنی و ایمنی کشتی‌ها را به شکل عملی و با برنامه‌ای مشخص به صورت سه ماهه تمدید کند تا تأخیر در انجام بازرسی‌ها، موجب متوقف شدن تردد کشتی‌ها و حملونقل دریایی نشود.
سازمان بین‌المللی دریانوردی همچنین توصیه‌های بهداشتی کشورها در مورد نحوه ارتباط پرسنل کشتی با نفرات خشکی در زمان قرنطینه کشورها را نیز مورد حمایت خود قرار داده و در این زمینه دستورالعمل راهنما برای کشورهای صاحب پرچم در خصوص چگونگی انجام بازرسی از راه دور و تمدید گواهینامه‌های فنی و ایمنی کشتی‌ها را تدوین کرده است.
برخی از کشورها، بازرسی از راه دور را به جای بازرسی فیزیکی بر روی کشتی پذیرفتند، به صورتی که طی فرآیند مشخص شده‌ای بازرسی از کشتی را بدون حضور فیزیکی بازرس بر روی کشتی انجام بدهند و در صورت احراز صلاحیت فنی و ایمنی کشتی، صدور یا تمدید گواهینامه‌های فنی و ایمنی کشتی‌ها نیز در دستور کار قرار گیرد که در نهایت این فرآیند به صورت یک فرآیند یکسان و ثابت بین تمامی کشورها مورد تایید
قرار نگرفت.
در حال حاضر، بازرسی از راه دور در شرایط خاص مانند همه‌گیری بیماری، جنگ و فجایع بین المللی و موارد از این نظیر، انجام می‌شود و شاید یک ضرورت باشد که دستورالعمل یا راهنمای یکسان بین‌المللی برای انجام بازرسی از راه دور به نحوی که برنامه‌های زمانی فرآیند بازرسی از کشتی‌ها را تغییر ندهد، تدوین و اجرا شود تا همه کشورهای عضو سازمان بین‌المللی دریانوردی و موسسه‌های رده‌بندی، در صورت به وجود آمدن شرایط مشابه به سرعت آن را در دستور کار خود قرار دهند.
چالش‌های پیشِ رو
تجربه بازرسی از راه دور در دوران همه‌گیری کرونا، تلنگری جدی به جامعه بین‌المللی وارد کرد که در صورت به وجود آمدن شرایط خاص که عبور و مرور افراد را مشکل می‌سازد چه اقداماتی باید انجام شود تا تردد کشتی‌ها در دریاهای بین‌المللی را با مشکل مواجه نکند. گذشته از مزیت‌های اجرای بازرسی از راه دور، مشکلات و چالش‌هایی وجود دارد که نمی‌تواند در همه شرایط جایگزین بازرسی فیزیکی باشد. بازرسی از راه دور با چالش‌هایی منحصر به خود روبه‌رو است که باید به آن‌ها توجه داشت. مورد اول این‌که، رویه‌ای یکسان بین همه کشورهای عضو وجود ندارد و هر کشوری به صورت مجزا و منحصر به فرد فرآیند بازرسی و صدور گواهینامه‌های دریایی را اجرا می‌کند. بنابراین نتیجه تجربه رفع مشکلات مشاهده شده در اجرای بازرسی از راه دور، قابل اشتراک‌گذاری میان همه کشورها نیست.
در چالش دیگر، کیفیت بازرسی از راه دور با بازرسی فیزیکی قابل مقایسه و ملموس نیست. نبود شواهد و اطلاعاتی که نشان دهد بازرسی از راه دور همانقدر قابل اعتماد است که بازرسی فیزیکی بر روی کشتی، یکی از مواردی است که باعث می‌شود بازرسی فیزیکی به قوت خود باقی بماند.
مورد دیگر این‌که، روش بازرسی از راه دور با استفاده از تکنولوژی‌هایی مانند تماس‌های تصویری و سایر فناوری‌های ضبط فیلم انجام می‌شود که صحت و اصالت تصاویر ضبط شده به ویژه برای تصاویر غیر زنده، یکی از چالش‌های این روش است. البته فناوری پشتیبانی از این نوع بازرسی در طول زمان در حال توسعه است و برخی از مالکان کشتی‌ها، تجهیزاتی را فراهم می‌کنند تا تصاویر زنده با کیفیت بالا در سرتاسر کشتی را در دسترس بازرسان قرار دهند.
با این وجود، بازرسی از راه دور مزایایی را نیز به همراه دارد و ممکن است در برخی شرایط مناسب باشد. صرفه جویی در زمان، یک مزیت آشکار برای این نوع بازرسی، هم در مدت اعزام بازرس و هم در تنظیم برنامه سفر کشتی و برنامه کاری خدمه کشتی است. با این حال زمان سپری شده برای جمع‌آوری اطلاعات بازرسی از راه دور خود یک چالش برای این نوع بازرسی است.
برخی از مراجع از جمله ITF (فدراسیون بین‌المللی کارگران حملونقل) بر این عقیده هستند که در دسترس بودن خدمه کشتی (که عموما درگیر امور جاری کشتی هستند) و همچنین آموزش آن‌ها برای پشتیبانی از بازرسی از راه دور، یک چالش جدید در این روش است. انجام بازرسی درون کشتی به صورت حضوری، باعث ایجاد تجربه هم برای بازرسان و هم برای خدمه کشتی می‌شود از این رو با توسعه بیشتر رویکرد بازرسی از راه دور باید آموزش کارآمد و توسعه بازرسان و خدمه کشتی در محیط آموزشی متفاوت در نظر گرفته شود.
از سوی دیگر از آن‌جا که فناوری‌های جدید در سیستم‌های کشتی‌ها به کار گرفته می‌شود در برخی موارد حضور بازرس متخصص برای بازرسی از سیستم‌های جدید ضروری به نظر می‌رسد، در این شرایط یک مدل ترکیبی به صورت بخشی از راه دور و بخشی حضوری توصیه می‌شود.
مدل سیستم بازرسی از راه دور در کشور چین
موسسه رده‌بندی چین (CCS) به منظور رفع چالش‌های ناشی از کووید 19 در بازرسی روی کشتی‌ها، شیوه‌هایی را برای بازرسی از راه دور با استفاده از فناوری و تجهیزات جدید بررسی کرده است. هدف از چنین شیوه‌هایی در بازرسی‌هایی که می‌توان آن‌ها را با صدا و تصویر تأیید کرد، این است که به جای حضور بازرس در کشتی، بازرسی از راه دور انجام شود و تاثیری معادل با حضور بازرس در کشتی برای بازرسی ساختار و تجهیزات کشتی محقق شود. روش‌های بازرسی از راه دور شامل پوشش سیگنال ارتباطی در پایانه کشتی، ارتباط صوتی و تصویری بین پایانه کشتی و پایانه راه دور با کیفیت بالا و تجهیزات بازرسی مبتنی بر سناریو بر اساس ارتباط کشتی به ساحل (Ship-to-Shore) است.
بر اساس فناوری بازرسی از راه دور، موارد و محل‌هایی که مورد بازرسی قرار گرفته است تجزیه و تحلیل و تأیید می‌شوند. این فناوری برای بازرسی سالیانه کشتی‌هایی با بار خشک و کشتی‌های فله‌بر با سن حداکثر 15 سال و بازرسی سالیانه کشتی‌های معمول از نظر فنی امکان تکمیل بازرسی قانونی و رده‌بندی سالیانه توسط بازرسی از راه دور به عنوان جایگزین حضور بازرس در کشتی به تجربه، مورد تایید موسسه رده‌بندی چین قرار گرفته است. راهکار فناوری بازرسی از راه دور پیشنهادی توسط چین به صورت زیر ارائه شده است:
پوشش سیگنال ارتباطی در ترمینال کشتی: ارتباطات سیار به همراه شبکه موقت
دریافت صوت و تصویر HD از طریق عینک AR یا تلفن هوشمند به همراه نگهدارنده ضد‌لــرزش
ارتباط صوتی و تصویری بین کشتی و پایانه راه دور: بر اساس این راه حل، سیستم FacePro می‌تواند ارتباط صوتی و تصویری با کیفیت بالا بین کشتی و پایانه راه دور را تحقق بخشد و به اثری معادل با حضور بازرس در کشتی برای بررسی ساختار و تجهیزات کشتی دست یابد
مشخصات فنی در سیستم بازرسی
ارتباط صوتی و تصویری با کیفیت
HD 1080P@25fps بین کشتی و پایانه راه دور
سیگنال شبکه با پهنای باند بالا در فضاهای بسته کشتی مانند موتورخانه و فضاهای اقامتی موجود است
تجهیزات ارتباطی و تجهیزات صوتی و تصویری با کیفیت بالا به روشی غیر تماسی به کشتی تحویل داده می‌شود تا از تماس بین پرسنل مستقر در ساحل و خدمه جلوگیری شود
چیدمان تجهیزات و روش عملیاتی به گونه‌ای است که خدمه می‌تواند پس از یک آموزش ویدیویی کوتاه نحوه استفاده از آن را
یاد بگیرد
نگاه به آینده سیستم بازرسی از راه دور
افزایش استفاده از بازرسی از راه دور به شیوه‌ای غیرمتمرکز در سال‌های اخیر، نگرانی مجامع بین‌المللی، موسسه‌های رده‌بندی و مراجع دریایی کشورها را به دنبال داشته است. بنابراین تهیه و تصویب اصول مشترک و الزامات رسمی برای انجام بررسی‌ها از راه دور به صورت متمرکز و یکسان که بتواند تجربیات کشورها را با یکدیگر به اشتراک بگذارد یک ضرورت است.
این موضوع در ابتدا توسط کشور کره‌جنوبی در یکصد و دومین اجلاس کمیته ایمنی دریانوردی (MSC) مطرح شد و از کشورهای عضو ذی‌نفع و سازمان‌های بین‌المللی دعوت شد تا با همکاری یکدیگر بر یک سند قانونمند که رویه جامع و یکسانی را ارائه می‌دهد، توافق کنند. این درخواست با اکثریت آرا مورد تأیید قرار گرفت و پیش‌نویس قانونی آن از طریق کارگروه‌ها در کمیته فرعی تدوین الزامات قانونی به صورت مکاتبه‌ای در یک برنامه دوساله تدوین شد که در آینده نزدیک در دستور کار تصویب نهایی، ابلاغ و اجرا قرار
خواهد گرفت.
راهنمای انجام بازرسی کشتی‌ها از راه دور با دو سناریو تنظیم شده است: انجام بازرسی از راه دور در شرایط عادی و انجام بازرسی از راه دور در شرایط غیرعادی، مانند شرایط شیوع بیماری کرونا. سناریو اول به عنوان یک امتیاز در راستای استفاده از مزایای انجام بازرسی از کشتی مورد بهره‌برداری مراجع دریایی قرار گرفته است، تا در شرایط غیر عادی به سرعت از طریق مراجع بین‌المللی، فرآیندی یکسان مورد پذیرش همه کشورها در
دستور کار قرار گیرد.
اگرچه سناریوی بازرسی از راه دور برای کشتی‌ها در شرایط نرمال و شرایط خاص توسط کشورهای عضو سازمان جهانی دریانوردی پذیرفته شده، لیکن سازمان بین‌المللی دریانوردی در تلاش است تا بازرسی از راه دور را برای بستر ممیزی‌های ادواری از کشتی‌ها در زمینه آیین‌نامه بین‌المللی امنیت کشتی‌ها و تسهیلات بندری و ممیزی از شرکت‌های راهبر سیستم مدیریت ایمنی کشتی در چارچوب آیین‌نامه بین‌المللی مدیریت ایمنی کشتی‌ها
تعمیم دهد.
مرجع: اسناد دبیرخانه سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)
جایگاه بازرسی از راه دور کشتی‌ها
