در امتداد مرزهای جنوبی ایران، گستره ای از جزایر کوچک و بزرگ بر دل خلیج فارس و دریای عمان پراکنده اند؛ میراثی طبیعی و راهبردی که می توانستند ستون فقرات اقتصاد دریایی کشور باشند.
تین نیوز |
در امتداد مرزهای جنوبی ایران، گستره ای از جزایر کوچک و بزرگ بر دل خلیج فارس و دریای عمان پراکنده اند؛ میراثی طبیعی و راهبردی که می توانستند ستون فقرات اقتصاد دریایی کشور باشند. بیش از ۳۰۰ جزیره کوچک و بزرگ که دست کم ۴۳ مورد آن دارای اهمیت اقتصادی، گردشگری، نظامی یا ترانزیتی اند، در یک بی توجهی مزمن گرفتار شده اند.
جزایر بدون پل؛ شکاف زیرساختی
بر خلاف بسیاری از کشورهای جزیره دار که با توسعه پل ها، خطوط دریایی منظم، و زیرساخت های بندری، جزایرشان را به پیشران های اقتصاد ملی بدل کرده اند، در ایران هنوز ساده ترین نیاز زیرساختی از جمله راه دسترسی پایدار و ایمن برآورده نشده است. جزیره هایی مانند قشم و کیش با وجود قرار داشتن در برنامه های توسعه ای، همچنان فاقد پل ارتباطی با سرزمین اصلی هستند. به طور مثال پروژه ی پل خلیج فارس، که می توانست قشم را به نقطه عطفی در ترانزیت و تجارت منطقه ای تبدیل کند، سال هاست که در بن بست تصمیم گیری مانده است.
فرصت های ترانزیتی نادیده گرفته شده
با نگاهی به نقش بنادری مانند فجیره، صلاله یا جبل علی در همسایگی ایران درمی یابیم که بخش مهمی از توفیق آن ها مدیون بهره گیری هوشمندانه از جزایر کوچک به عنوان هاب های پشتیبان، مناطق آزاد یا ایستگاه های سوخت رسانی است. در مقابل جزایر ایرانی مانند ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، هندورابی، لارک و هنگام، علیرغم موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک، همچنان فاقد هرگونه نقشه ی راه تجاری یا ترانزیتی اند.
مرزهایی که مرزنشین ندارند
در برخی از جزایر ایرانی ساکنان بومی هنوز از ابتدایی ترین خدمات رفاهی، درمانی و حمل ونقل محروم اند. نبود خدمات منظم کشتیرانی، وضعیت بحرانی مدارس و مراکز درمانی، و مهاجرت معکوس از این جزایر، نشان از آن دارد که سیاست گذاری کلان، رویکرد «مرکزگرایانه» را به «پیرامون گرایی راهبردی» ترجیح داده است. حتی در جزایری که نیروهای نظامی حضور دارند نیز توسعه ی مدنی و اقتصادی به حاشیه رانده شده است.
نبود برنامه ی جامع برای توسعه جزایر
بررسی برنامه های توسعه ای کشور از سال ۱۳۸۰ تا امروز نشان می دهد که جزایر همواره در حاشیه ی اسناد بالادستی باقی مانده اند. فقدان یک «برنامه ملی توسعه جزایر» موجب شده تا پروژه ها به صورت موردی و پراکنده انجام شوند؛ بدون هم افزایی، بدون نقشه راه، و بدون ضمانت اجرایی.
با توجه به وضعیت خاص مجمع الجزایر جنوبی ایران در خلیج فارس و دریای عمان که عمدتاً در سایه بی توجهی قرار گرفته اند، دولت می تواند با یک بسته اقدامات منسجم و راهبردی، این مناطق را از حاشیه به متن سیاست گذاری دریایی، اقتصادی و امنیتی کشور بازگرداند. پیشنهادات مشخص به شرح زیر است:
طراحی یک برنامه توسعه جامع برای «هزار جزیره»
کشورمان نیاز به یک «طرح آمایش سرزمینی جزایر» دارد که بر اساس ظرفیت های بومی، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی و زیرساخت های موجود تنظیم شده باشد. این طرح باید شامل زیرساخت های حمل ونقل (هوایی و دریایی)، انرژی های پاک، تأمین آب و خدمات عمومی باشد. هدف باید تبدیل جزایر از نقاط پراکنده و مهجور به کانون های توسعه پایدار دریایی باشد.
ایجاد «ستاد ملی توسعه جزایر» با اختیارات فرابخشی
بخش عمده مشکلات جزایر از پراکندگی نهادهای متولی ناشی می شود. تشکیل ستادی متمرکز، با ریاست معاون اول رئیس جمهور و حضور وزارت خانه های کلیدی (نفت، نیرو، راه، دفاع، گردشگری، محیط زیست) می تواند به هماهنگی پروژه ها و حذف موازی کاری ها کمک کند.
سرمایه گذاری هدفمند با مشوق های اقتصادی برای ساکنان و سرمایه گذاران
دولت باید مشوق هایی مانند معافیت مالیاتی، زمین رایگان برای احداث واحدهای بومی سازی شده مسکونی، تسهیلات بانکی کم بهره و تعرفه گمرکی ترجیحی برای واردات کالاهای مورد نیاز جزایر را در نظر بگیرد. همچنین، ایجاد یک صندوق توسعه جزایر با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی یا درآمدهای نفتی پیشنهاد می شود.
توسعه حمل ونقل دریایی و هوایی منظم
نبود خطوط منظم حمل ونقل کالا و مسافر یکی از اصلی ترین موانع توسعه جزایر است. احیای لنج های سنتی با فناوری های نوین، راه اندازی خطوط کشتی های کوچک مسافربری، و احداث فرودگاه های سبک در برخی جزایر استراتژیک می تواند گام مهمی در اتصال جزایر به سرزمین اصلی باشد.
حمایت از استقرار فناوری های نوین و زیست پایدار
جزایر به دلیل منابع محدود و شکنندگی زیست محیطی، بستر مناسبی برای اجرای پایلوت فناوری های نوین مانند آب شیرین کن های خورشیدی، نیروگاه های بادی کوچک، تصفیه خانه های پیشرفته و خانه های سبز هستند. دولت می تواند این مناطق را به عنوان «مناطق نوآوری دریایی» معرفی کند.
توسعه ظرفیت های دفاعی و امنیتی با رویکرد بازدارنده
بسیاری از این جزایر در مناطق حساس مرزی و ترددهای بین المللی قرار دارند. دولت باید با گسترش زیرساخت های پدافند غیرعامل، رادارهای پیشرفته، پایگاه های دریایی چندمنظوره و استقرار هوشمند نیروهای نظامی، حضور خود را در این نقاط پررنگ تر و بازدارنده تر کند.
برندینگ فرهنگی و گردشگری برای جزایر
ایجاد «هویت گردشگری» برای هر جزیره، مبتنی بر ویژگی های طبیعی، فرهنگی یا تاریخی آن، در کنار به کارگیری رسانه ها و پلتفرم های دیجیتال برای معرفی این جواهرات پنهان، می تواند جریان جدیدی از گردشگران داخلی و خارجی به راه بیندازد. بخش خصوصی در این مسیر نیازمند تسهیل گری و تضمین سرمایه گذاری است.
تهیه و انتشار اطلس جامع جزایر
اطلاعات دقیق، بروز و قابل دسترس از وضعیت جزایر (مساحت، جمعیت، امکانات، مالکیت زمین، زیرساخت ها و منابع طبیعی) در قالب یک اطلس دیجیتال یا بستر GIS می تواند پایه ای برای تصمیم گیری سیاست گذاران و جذب سرمایه گذاران فراهم کند.
هزار جزیره، یک سیاستِ فراموشی
فقدان اراده ی جدی برای اتصال جزایر به سرزمین اصلی چه از مسیر فیزیکی، چه از مسیر سیاستی آن ها را به جزایری بی پل و بی برنامه تبدیل کرده است. در جهانی که کوچک ترین جزایر به قطب های گردشگری یا پایانه های سوخت رسانی بدل شده اند، ایران همچنان با چشمان بسته از کنار سرمایه های ژئوپلیتیک خود عبور می کند.این جزایر، مرزهای طبیعی کشورمان هستند؛ اما تا وقتی به عنوان کانون های توسعه دیده نشوند، هم چنان در حاشیه می مانند. نگاه ژئوپلیتیکِ همراه با توسعه پایدار، کلید بازگرداندن آن ها به نقشه راه ایران دریایی است.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
