مانا– در حالی‌که هوش مصنوعی و یادگیری ماشین هنوز برای بسیاری از فعالان صنعت دریایی مفاهیمی نگران‌کننده تلقی می‌شوند، واقعیت این است که این فناوری‌ها به‌سرعت در حال تبدیل شدن به ستون فقرات «تحول دیجیتال دریایی» هستند — تحولی که از بهینه‌سازی مسیر تا پردازش اسناد را متحول کرده است.
دریانوردان سنتی همواره بر مهارت‌ها و تجربه خود تکیه داشته‌اند، اما امروزه هوش مصنوعی به ابزاری مکمل تبدیل شده است، نه برای جایگزینی قضاوت انسانی، بلکه برای توانمندسازی تصمیم‌گیری و افزایش ایمنی و بهره‌وری.
در سراسر عملیات دریایی، از تحلیل داده‌های ناوگان تا اجتناب از برخورد در دریا، هوش مصنوعی به لایه‌ای جدایی‌ناپذیر تبدیل شده است. شرکت‌های پیشرو مانند SailPlan و Marcura مسیر‌های متفاوت، اما مکملی را در این دگرگونی طی می‌کنند و نشان می‌دهند که سیستم‌های هوشمند چگونه اعتماد، کارایی و شفافیت را در سراسر زنجیره عملیاتی صنعت کشتیرانی افزایش می‌دهند.
یکپارچه‌سازی داده‌های پراکنده
شرکت SailPlan با تمرکز بر حل مشکل «جزیره‌ای بودن داده‌ها»، تلاش دارد تا اطلاعات پراکنده کشتی‌ها را در بستری یکپارچه گرد آورد. جیکوب رویتنبیک، مدیرعامل و بنیان‌گذار SailPlan می‌گوید: هر کشتی یک سیلوی داده است و حتی درون یک کشتی نیز داده‌ها در سیلو‌های جداگانه قرار دارند. هدف ما کاهش پیچیدگی داده‌های ناوگان بود. راهکار این شرکت بر پایه SailPlan Cloud بنا شده که داده‌های تله‌متری، گزارش‌ها و حسگر‌ها را در بستری ابری تجمیع کرده و بستر لازم برای بهینه‌سازی هوش‌محور را فراهم می‌سازد. این رویکرد، لایه‌ای از هوش را بر فراز عملیات دریایی ایجاد می‌کند و اپلیکیشن‌ها، خدمات دیجیتال و مدل‌های یادگیری ماشین را در ساختاری مقیاس‌پذیر به هم متصل می‌کند.
رویتنبیک بر اهمیت «بهینه‌سازی قابل توضیح» تأکید می‌کند؛ یعنی سیستمی که بتواند به اپراتور توضیح دهد چرا تصمیم خاصی گرفته شده است — عاملی کلیدی برای جلب اعتماد کاربران به هوش مصنوعی.
هوش تعبیه‌شده در گردش کار
از سوی دیگر، شرکت Marcura با سابقه‌ای بیش از ۲۵ سال و همکاری با بیش از ۹۵۰ مشتری دریایی، هوش مصنوعی را مستقیماً در جریان فعالیت‌های روزمره کشتیرانی ادغام کرده است.
جانانی یاگنامورتی، معاون بخش تحلیل در Marcura، می‌گوید: هوش مصنوعی ما مأموریتی خاص دارد: در محدوده‌ای مشخص به‌طور خودکار فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد، اسناد را بازیابی می‌کند، داده‌ها را تحلیل می‌کند و اقدامات بعدی را آغاز می‌نماید.
این شرکت فعالیت خود را از فناوری تشخیص نوری کاراکتر‌ها (OCR) آغاز کرد و اکنون به اتوماسیون عمیق گردش‌کار و تشخیص ریسک دست یافته است. دستاورد‌ها چشمگیر بوده است؛ برای مثال، بررسی خودکار قرارداد‌های چارتر از زیان ۱۲۰ هزار دلاری جلوگیری کرده و تولید دستورالعمل‌های سفر که پیش‌تر ۲.۵ ماه زمان می‌برد، اکنون تنها ۴۰ ثانیه طول می‌کشد.
مجموعه ابزار‌های Marcura شامل DA Desk، Claims، PortLog، MarTrust، ShipServ و VesselMan است که هرکدام حوزه‌ای مانند عملیات، انطباق، تدارکات و تعمیرات را پوشش می‌دهند و در کنار هم، یک اکوسیستم دیجیتال جامع می‌سازند.
انسان در حلقه تصمیم‌گیری
هر دو شرکت تأکید دارند که نظارت انسانی همچنان حیاتی است. یاگنامورتی می‌گوید: عوامل هوش مصنوعی می‌توانند الگو‌ها را شناسایی کنند، اما این انسان است که تصمیم نهایی را می‌گیرد. مدل «انسان در حلقه» تضمین می‌کند قضاوت‌های حساس در کنترل انسان باقی بمانند.
رویتنبیک نیز می‌افزاید که چارچوب «هوش قابل توضیح» SailPlan دقیقاً برای تقویت این اعتماد طراحی شده است.
چالش‌ها و اندازه‌گیری موفقیت
تعریف موفقیت در حوزه هوش مصنوعی، کاهش خطا و شکست است. با این حال، ورود فناوری‌های جدید به صنعتی با سابقه طولانی و فرهنگ محافظه‌کارانه، چالشی بزرگ است.
مارکورا با پیچیدگی‌های ادغام و تردید مشتریان مواجه است، اما با همکاری نزدیک و تطبیق‌پذیری ابزارها، این چالش‌ها را به فرصت یادگیری تبدیل می‌کند. SailPlan نیز با تمرکز بر آموزش مشتریان درباره اهمیت زیرساخت داده‌ای یکپارچه، در تلاش است تا پذیرش فناوری را تسریع کند.
تعادل میان نوآوری و مقررات
هر دو شرکت از رویکرد «تصمیم‌سازی تقویت‌شده» به جای «خودکارسازی کامل» حمایت می‌کنند؛ رویکردی که با سرعت کُند فرآیند‌های قانون‌گذاری در صنعت دریایی سازگارتر است.
رویتنبیک صریح می‌گوید: نهاد‌های استانداردسازی اغلب باعث کندی نوآوری در صنعت می‌شوند. ما مسیر خودمان را می‌رویم. در مقابل، مارکورا ترجیح می‌دهد پیش از تدوین مقررات رسمی، چارچوب‌های داخلی قوی برای امنیت و حریم خصوصی ایجاد کند — شامل محیط‌های اختصاصی برای هر مشتری، دسترسی مبتنی بر نقش و خطوط امن داده برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی.
آینده تصمیم‌گیری هوشمند در دریا
در صنعتی که به کُندی تغییر معروف است، SailPlan و Marcura نه‌تنها هم‌گام با تحولات هستند، بلکه آن را رهبری می‌کنند. آنها نشان می‌دهند که هوش مصنوعی جایگزین تجربه و مهارت انسانی نیست، بلکه ابزاری است برای ارتقای آن، دریانوردان آینده دریا‌ها را با ترکیب دانش انسانی و توان الگوریتمی خواهند پیمود — سفری به سوی دریا‌هایی ایمن‌تر و تصمیم‌هایی دقیق‌تر، بر پایه‌ی داده، شفافیت و اعتماد.
منبع: The Maritime Executive (MarEx)
نویسنده: چاد فوره‌من، مشاور ارشد در Core Group Resources
مترجم: مهسا رسولی
بلاگ خبری مکران آریا دریا
