چرا صنعت حمل و نقل مهم است؟

ارتباط مستقیم حمل‌ و نقل و رشد تولید ناخالص داخلی

با افزایش تولید ناخالص کشورها، ارزش افزودهٔ بخش حمل‌ و نقل نیز بالا می‌رود. این ارتباط مستقیم، اهمیت حمل‌ و نقل را به‌عنوان زیربنای توسعه و رشد اقتصادی کشورها نشان می‌دهد.

نمونه‌های ملموس از نقش حیاتی حمل‌ و نقل در زندگی روزمره

• کلان‌شهر تهران سالانه به‌طور متوسط ۱۲۰ هزار تن گوشت قرمز مصرف می‌کند؛ ۷۵٪ این نیاز از سایر استان‌ها به تهران منتقل می‌شود.

• روزانه ۲۲ میلیون لیتر بنزین برای مصرف تهران منتقل می‌شود که عمدتاً از پالایشگاه اراک و اصفهان تأمین می‌گردد. تانکرهای سوخت در هر بار حمل، ۱۰ تا ۲۰ هزار لیتر بنزین به پمپ‌بنزین‌های شهر می‌رسانند.

• تنها حمل‌ و نقل جاده‌ای در ایران سهمی ۱۴درصدی در تولید ناخالص ملی دارد و حجم بازار حمل‌ و نقل بین‌المللی کشور به بیش از ۱۷ میلیون تن که رقمی در حدود ۶٫۵ میلیارد دلار ارزش دارد، رسیده است.

این آمار ها نشان از حیاتی بودن حمل و نقل در گذران امور روزمره و زنده بودن شهری مانند تهران دارد.

اهمیت رانندگان در صنعت حمل‌ و نقل

اگر صنعت حمل و نقل را قلب تپنده اقتصاد کشور در نظر بگیریم، رانندگان مانند گلبول های قرمزی هستند که وظیفه انتقال محصولات و کالا که همان اکسیژن و مواد مورد نیاز برای کارکرد اندام های حیاتی بدن یعنی همان بنگاه های اقتصادی هستند را دارند، بدون فعالیت رانندگان در جاده ها، اپراتورهای کشتی، خلبان ها، کاپیتان ها و کادر فعال در یک کشتی باری یا نفتی عملاً اقتصاد و حرکت پویا و روزمره یک کشور فلج میشود.

• رانندگان، اولین حلقهٔ ارزیابی کالای ارسالی‌اند؛ بارنامه را با محموله تطبیق می‌دهند.بدین جهت سلامت و امنیت شغلی آن ها در انتقال کالاهای استراتژیک و حساس حائز اهمیت است.

• هر گونه اختلال در تامین سوخت، وضعیت بیمه رانندگان، پرداخت به موقع کرایه ها، حفظ قیمت و زنجیره توزیع مناسب لاستیک و قطعات یدکی، تامین امکانات جاده ای مورد نیاز و وضعیت جاده های کشور می‌تواند روند لجستیکی و حرکت اقتصاد را کند یا متوقف کند.

اعتصابات سراسری رانندگان (اردیبهشت ۱۴۰۴)

در ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴، اعتصاب رانندگان از بندرعباس آغاز و به تهران، کرمانشاه، اراک، شیراز، قزوین و شهرهای دیگر گسترش یافت. در برخی مناطق، مثل کازرون، کشاورزان به‌دلیل عدم بارگیری محصولات توسط رانندگان تجمع اعتراضی برگزار کردند.

در اولین واکنش ها کانون انجمن صنفی کارگری رانندگان ناوگان حمل کالای کشور در بیانیه ی مشترکی با کانون سراسری انجمن های صنفی کارفرمایی کامیونداران کشور از رانندگان اعتصاب کننده درخواست ادامه فعالیت آن ها را داشت و به آن ها وعده داد تا با پیگیری مستمر نسبت به خواسته های رانندگان از مجاری قانونی بهبود وضعیت فعلی را دنبال کند. 

مهم‌ترین دغدغه‌های رانندگان در اعتصاب ۱۴۰۴

• اخبار توزیع گازوئیل سه‌نرخی
• حذف یارانهٔ بیمهٔ تأمین اجتماعی
• کاهش سهمیهٔ سوخت
• نامشخص‌ بودن سازوکار تعیین کمیسیون باربری‌ها
• افزایش هزینهٔ تعمیر و نگه‌داری ناوگان حمل و نقل
• شرایط نامناسب جاده‌ها و کمبود امکانات رفاهی جاده‌ای

مصوبهٔ گازوئیل سه‌نرخی و واکنش‌ها

هیأت وزیران توزیع گازوئیل را به سه نرخ «سهمیه‌ای، نیمه‌یارانه‌ای و آزاد» تصویب کرد؛ خبری که نگرانی صنف رانندگان را تشدید نمود.

• مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تأکید کرد نرخ گازوئیل سهمیه‌ای تغییر نمی‌کند و افزایش قیمت فقط شامل ناوگان کم‌کار یا دارای بارنامهٔ غیرواقعی می‌شود.

• رئیس کمیسیون حمل‌ و نقل اتاق بازرگانی هشدار داد مدیریت سوخت و جلوگیری از قاچاق با سیستم سه‌نرخی «بسیار سخت» است و ممکن است نتیجهٔ معکوس دهد. بخش خصوصی با «واقعی‌شدن پلکانی» قیمت موافق است و معتقد است با سامانهٔ بارنامهٔ برخط و کنترل پیمایش، قاچاق سوخت توسط ناوگان جاده‌ای عملاً ناممکن شده است.

افزایش حق بیمهٔ تأمین اجتماعی رانندگان

حق بیمهٔ رانندگان در ۱۴۰۴ به بیش از ۳٫۳ میلیون تومان رسید؛ این امر نارضایتی در میان رانندگان را افزایش داد.

• مبنای حق بیمه، حداقل دستمزد مصول شورای عالی کار است؛ با افزایش حقوق، سهم بیمهٔ راننده نیز بالا رفته (مثلاً سهم ۲۷٪ روی حقوق ۷ میلیون تومان → بالای ۱٫۹ میلیون تومان). در بسیاری از کشورها، دولت بخشی از حق بیمهٔ رانندگان خوداشتغال را می‌پردازد؛ در ایران اما پرداخت حق بیمه کاملاً بر عهده راننده است.

• گلایهٔ اصلی رانندگان اما، نه حق بیمه بلکه کیفیت پایین خدمات درمانی تأمین اجتماعی در قبال حق بیمهٔ بالا دریافتی می باشد.

پیامدهای عملی اعتصاب و واکنش مجلس

بسیاری از رانندگان برای اجتناب از درگیری، با وجود بارگیری، از حرکت خودداری کردند.

• نایب‌رئیس کانون کامیون‌داران: اعتراض رانندگان به حق است، اما آنها نمی‌گویند بار نمی‌زنیم، بلکه بسیاری از آنها بار زده‌اند اما در جاده‌ها کامیونشان مورد حمله قرار گرفته است. در چنین شرایطی طبیعی است که بار جا به جا نکنند. 

• ۴ خرداد ۱۴۰۴، مجلس مسئلهٔ اعتصاب را در ساعات اولیه امروز بررسی کرد؛ گزارش ها حاکی از آن است که مسائل و نکات مطرح شده توسط رانندگان مورد پذیرش نمایندگان مجلس شورای اسلامی می باشد:
  عدم نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور و مشکلات مرتبط با ترخیص کامیون ها، هزینه ی بالا قطعات و لوازم یدکی، مسائل مرتبط با بیمه رانندگان و توزیع ناعادلانه بار از جمله مسائلی است که نمایندگان بر ضرورت پیگیری آن تاکید کردند.

• بر اساس گزارش جلسه ی کمیسیون عمران در مجلس که در خصوص بررسی و رسیدگی به مشکلات رانندگان در روز 5 خرداد برگزار شد، رئیس کمیسیون عمران مجلس هنگام ارائه گزارش جلسه، از برگزاری جلسه مشترک این کمیسیون با انجمن صنفی کامیون داران خبر داد. برخی از نکات مطرح شده در گزارش کمیسیون عمران مجلس:
• ضرورت به روز رسانی الگوی پیمایش و مصرف سوخت به دلیل عدم توجه به سال کارکرد کامیون ها در الگوی پیمایش و مصرف سوخت
• مسائل مرتبط با رتبه بندی حداقل حقوق رانندگان در بیمه تامین اجتماعی
• هزینه سنگین ادامه اعتصاب برای اقتصاد کشور
• تاخیر پرداخت در کرایه حمل از سوی برخی از نهادها در پایان نشست مقرر شد، موضوعات اصلی نظیر: تکمیل سامانه حمل بار، پرداخت خسارت تاخیر در بارگیری بارها، توزیع عادلانه سوخت متناسب با پیمایش و اصلاح حق بیمه رانندگان پیگیری شود.رانندگان پیش از این نیز نسبت به مسائلی نظیر عدم شمول شغل رانندگی به عنوان یکی از مصادیق مشاغل سخت و به تبع آن حقوق بازنشستگی ناکافی آن و یا مشکلات مربوط به ترخیص کامیون های خریداری شده معترض بودند.
• همچنین اعتراضات مطرح شده از سوی رانندگان حاکی از آن است که نکات مطرح شده توسط نهادهای دولتی در خصوص قاچاق سوخت توسط رانندگان را سخنی منصفانه نمیدانند، آن ها با بیان اینکه ظرفیت سوختگیری کامیون ها قابل توجه نیست، نمیتوان آن را علت قاچاق سوخت تلقی کرد، با برطرف شدن مشکلات معیشتی و موانع موجود در شغل رانندگی مصادیق محدود قاچاق سوخت توسط رانندگان نیز رفع میشود.

یادآوری اعتصابات گسترده رانندگان در سال ۱۳۹۷

یکی از جدی ترین موارد اعتصابات پیشین رانندگان در خرداد ماه سال 1397 در اعتراض به:

افزایش عوارض، کاهش سهمیه سوخت و افزایش قیمت لوازم یدکی در عین ثابت ماندن الگوی محاسبه کرایه ها بود. با عدم توجه به مطالبات رانندگان مجددا در مهر ماه همان سال اعتصابات مجددا تکرار شد.

در نتیجه دور دوم اعتصابات آن سال دولت با یکی از مهم ترین مطالبه رانندگان یعنی محاسبه کرایه حمل و نقل جاده ای داخلی بار براساس تن – کیلومتر به جای نرخ توافقی پایانه های بار و شرکت های باربری موافقت کرد.

راه حل پایدار رفع تعارضات چیست؟

چالش‌های رانندگان فقط به خودِ آنان محدود نیست؛ پویایی صنعت حمل‌ و نقل و اقتصاد کشور به فعالیت پایدار آنان وابسته است.
راه‌حل این بحران‌ها اقدامات مقطعی نیست؛ دولت‌ها باید با بازنگری سیاست‌های کلان حمل‌ و نقل، حمایت از نوسازی ناوگان، اصلاح نظام بیمه‌ای و بهبود کیفیت جاده‌ها و امکانات رفاهی، مسیر رشد و توسعهٔ اقتصادی را هموار کنند.