کمال ابراهیمی کاوری کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری با تأکید بر ضرورت تکمیل کریدور ریلی چابهار – زاهدان و اتصال بندر شهید بهشتی به این شبکه اظهار کرد: اتصال مؤثر بنادر به شبکه ریلی از بنیادین ترین محورهای تحول لجستیکی و توسعه اقتصادی در دهه های اخیر به شمار می رود.
وی افزود: زمانی که بندر به ریل متصل می شود، زنجیره تأمین ملی فشرده تر، هزینه های حمل ونقل کاهش یافته و رقابت پذیری صادرات کشور به طور چشمگیری تقویت می شود. در این میان، تکمیل خط ریلی چابهار – زاهدان و اتصال بندر شهید بهشتی به این شبکه، فراتر از یک پروژه زیرساختی محلی عمل کرده و ظرفیت تبدیل چابهار به هاب ترانزیتی منطقه ای را به شکل بنیادین افزایش می دهد.
این کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری بیان کرد: پیوند بنادر با ریل در سطح ملی به معنای انتقال بار از هاب های بندری به داخل کشور و بازارهای هدف منطقه ای با کارایی بالاتر است. ریل برای مسافت های طولانی، اقتصادی تر، کم خطرتر و پایدارتر از جاده عمل می کند؛ از این رو اتصال بندر شهید بهشتی به شبکه ریلی، امکان انتقال سریع و ارزان کانتینرها، محموله های فله و کالاهای با ارزش افزوده را فراهم کرده و مسیرهای جدید ترانزیتی را پیش روی صادرکنندگان و فعالان ترانزیت قرار می دهد.
وی ادامه داد: از منظر کارکردی، مزایای اصلی اتصال بندر به شبکه ریلی در چند محور کلیدی خلاصه می شود. نخست، کاهش هزینه های لجستیکی و افزایش بهره وری؛ حمل ریلی برای بارهای سنگین و فواصل طولانی، هزینه هر تن کیلومتر را به طور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد و همین امر رقابت پذیری کالای ایرانی در بازارهای خارجی را تقویت می کند.
ابراهیمی کاوری تاکید کرد: دوم، افزایش ظرفیت و سرعت تخلیه و بارگیری بندر با دسترسی ریلی، جریان خروج و ورود کالا را روان تر می کند و صف کامیون ها و تراکم در محوطه بندر کاهش می یابد. سوم، کاهش مخاطرات جاده ای و زیست محیطی؛ انتقال حجم بالایی از بارها از جاده به ریل، تصادفات، مصرف سوخت و انتشار آلاینده ها را کاهش می دهد و در بلندمدت هزینه های اجتماعی و زیست محیطی را کم می کند.
وی افزود: چهارم، تضمین تداوم و تاب آوری زنجیره تأمین؛ شبکه ریلی علاوه بر تنوع بخشی مدالی، در شرایط بحران یا اختلالات جاده ای، پایداری بیشتری در لجستیک ملی ایجاد می کند. تمرکز ویژه بر بندر شهید بهشتی و مسیر چابهار – زاهدان دلایل راهبردی خاص خود را دارد.
این کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری تاکید کرد: چابهار به واسطه دسترسی مستقیم به آب های آزاد و عمق مناسب برای جابجایی کشتی های بزرگ، موقعیتی منحصربه فرد در جنوب شرق کشور دارد. تکمیل مسیر ریلی چابهار زاهدان و اتصال بندر شهید بهشتی، چابهار را به هاب ترانزیتی جنوب کشور و دروازه ای مطمئن برای دسترسی به بازارهای افغانستان، آسیای میانه و فراتر تبدیل می کند.
وی یادآور شد: این کریدور می تواند به عنوان مسیر جایگزین و مکمل برای مسیرهای ترانزیتی منطقه ای عمل کند، فشار بر مسیرهای مرسوم را کاهش دهد و پذیرای محموله های ترانزیتی کشورهای همسایه باشد. یکی از پیامدهای مهم چنین اتصالی، جذب بار ترانزیتی منطقه ای است، چرا که افغانستان و کشورهای آسیای میانه به مسیرهای دست یافتنی و کم هزینه به آب های آزاد نیاز دارند.
ابراهیمی کاوری ادامه داد: کریدور چابهار – زاهدان در ترکیب با شبکه ریلی داخلی، مسیری رقابتی در مقابل مسیرهای دیگر منطقه ای ارائه می دهد و توجیه پذیری اقتصادی انتقال کالا از راه دریایی به داخل قاره را افزایش می دهد. این ظرفیت می تواند منجر به رشد درآمدهای بندری، توسعه خدمات لجستیکی محلی و ارتقای زنجیره های ارزش منطقه ای شود.
وی تصریح کرد: در کنار این مزایا، باید به چالش ها و ملاحظات فنی و سازمانی نیز توجه داشت تا صرف اجرای خط ریلی، منجر به تحقق منافع مورد انتظار نشود. از منظر فنی، طراحی ظرفیت ایستگاه ها و پایانه های بین مدلی بندر شهید بهشتی باید متناسب با پیش بینی حجم کانتینری و محمولات فله انجام گیرد.
وی افزود: ایجاد ترمینال های کانتینری مجهز، خط کالسکه کشی (rail yard) با ظرفیت مناسب، سیستم های تخلیه ماشینی و امکانات نگهداری کانتینر از ضروریات است. همچنین اتصال سیستم های اطلاعاتی بندر و اپراتورهای ریلی (WMS/TMS و سیستم های مانیتورینگ) برای هماهنگی زمان بندی کشتی، قطار و کامیون باید پیش بینی شود تا از ایجاد گلوگاه های عملیاتی جلوگیری گردد.
ابراهیمی کاوری ادامه داد: از منظر بین المللی و حقوقی، اتصال موفق نیازمند هماهنگی رویه های گمرکی و ترانزیتی، ایجاد پنجره واحد الکترونیک برای ترخیص سریع و اتخاذ رویه های تسهیلی برای عبور کالاهای ترانزیتی خارجی است. برای جذب مشتریان منطقه ای نیز باید بسته های تعرفه ای رقابتی، تضمین امنیت محموله و تسهیلات انطباق پذیر ارائه شود.
وی تصریح کرد: سازوکارهای توافقی با کشورهایی که قصد استفاده از این مسیر برای ترانزیت دارند، از جمله افغانستان، کشورهای آسیای میانه و هند، باید از پیش مذاکره و تثبیت شود تا مخاطره حقوقی و عملیاتی کاهش یابد. همچنین ترکیب منابع دولتی و سرمایه گذاری بخش خصوصی، از جمله مدل های PPP، کنسشن ها و امتیازدهی به اپراتورها، می تواند راهکار عملی تأمین منابع لازم باشد.
این کارشناس ارشد مناطق آزاد تجاری افزود: لازم است مطالعه های اقتصادی دقیق شامل پیش بینی تقاضا (Demand Forecast)، تحلیل هزینه-فایده (Cost-Benefit Analysis) و سناریونگاری بلندمدت انجام شود تا حجم بار مورد انتظار، نرخ بازگشت سرمایه و ظرفیت مورد نیاز به صورت واقع گرایانه مشخص گردد.
وی تصریح کرد: ابعاد توسعه ای این پروژه نیز قابل تأمل است. اتصال ریلی به بندر شهید بهشتی، محرک شکل گیری پارک های لجستیکی، نواحی صنعتی متصل به بندر و زنجیره های پایین دستی صنایع معدنی و کشاورزی خواهد بود. این خوشه های صنعتی می توانند ارزش افزوده محلی ایجاد کرده، اشتغال پایدار فراهم کنند و صادرات غیرنفتی را متنوع سازند. همچنین کاهش استفاده از کامیون های سنگین و آلاینده ها، مزیت های زیست محیطی قابل توجهی دارد و به بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی و پذیرش اجتماعی پروژه کمک می کند.
ابراهیمی کاوری چند توصیه راهبردی برای بهره برداری حداکثری از اتصال بندر شهید بهشتی به شبکه ریلی و تکمیل کریدور چابهار – زاهدان ارائه کرد: طراحی نقشه راه جامع لجستیکی شامل خطوط عملیاتی بندر، ایستگاه های ریلی، ترمینال های میان مدلی و مسیرهای دسترسی جاده ای؛ ایجاد پنجره واحد الکترونیک برای ترخیص و تسهیل ترانزیت کالا؛ تدوین بسته های مشوق برای اپراتورهای ریلی و صاحبان کالا جهت انتقال بار از جاده به ریل؛ جذب سرمایه گذاران استراتژیک و اپراتورهای بین المللی بندری با مدل های PPP؛ توسعه زیرساخت های جنبی مانند انبارهای کانتینری، سردخانه ها و خدمات ارزش افزوده در نزدیکی بندر؛ آموزش نیروی انسانی متخصص در مدیریت پایانه های ریلی – بندری و لجستیک چندوجهی؛ و پیگیری مذاکرات منطقه ای برای تضمین عبور و بهره برداری ترانزیتی کشورهای همسایه از این مسیر.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اتصال بندر شهید بهشتی به شبکه ریلی و تکمیل خط چابهار -زاهدان فراتر از یک پروژه عمرانی است و می تواند نقطه عطفی در بازتعریف نقش ایران در شبکه های ترانزیتی منطقه ای و جهانی باشد. با سیاست گذاری هوشمند، سرمایه گذاری هدفمند و هماهنگی میان بخشی، چابهار می تواند از یک بندر محلی به هاب ترانزیتی و لجستیکی منطقه ای تبدیل شود که ارزش افزوده ساز، اشتغال آفرین و پایدار است و دروازه اقتصاد ایران را به بازارهای جدید و گسترده می گشاید.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
