حملونقل دریایی یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین روش‌های جابه‌جایی حجم بالای کالا در تجارت بین‌الملل است که به دلیل ظرفیت بسیار زیاد و هزینه نسبتاً پایین نسبت به سایر روش های حمل و نقل نقش کلیدی در زنجیره تأمین جهانی دارد. اما، علاوه بر هزینه های مستقیم حمل و نقل، برخی هزینه های اضافی نیز بر تجارت بین المللی تحمیل می شوند که به عنوان سورشارژ یا “هزینه های اضافه” شناخته می شوند .
سورشارژ چیست و چرا اعمال می‌شود؟
سورشارژ در حمل دریایی به هزینه‌های اضافی گفته می‌شود که توسط شرکت‌های کشتیرانی یا فورواردرها، برای پوشش تغییرات و هزینه‌های غیرمنتظره علاوه بر نرخ پایه حمل (Freight Rate)، اعمال می‌کنند . این هزینه‌ها ممکن است به دلایل مختلفی اعمال شوند؛ از افزایش قیمت سوخت گرفته تا خطرات امنیتی، فصل‌های پرتقاضا، سیاست‌های زیست‌محیطی جدید یا مشکلات عملیاتی در بنادر باشد .
دلایل اعمال سورشارژ در حمل دریایی
- جبران و نوسانات قیمت سوخت
یکی از اصلی‌ترین دلایل اعمال سورشارژ در حمل دریایی، نوسانات قیمت سوخت است. با توجه به وابستگی صنعت حملونقل دریایی به سوخت‌های فسیلی، تغییرات در قیمت سوخت مستقیماً بر هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های کشتیرانی تأثیر می‌گذارد .
- مدیریت ریسک و امنیت
تغییرات در شرایط امنیتی، به ویژه در برخی از مناطق حساس مانند آب‌های نزدیک به کشورهای جنگ‌زده و اجرای مقررات امنیتی بنادر و کشتی‌ها منجر به افزایش هزینه‌های امنیتی می‌شود .
- شرایط خاص عملیاتی و بازار و تراکم در بنادر
در فصل‌های اوج بارگیری و ازدحام در بنادر پرترافیک جهانی و منجر به تأخیرهای طولانی‌مدت و افزایش هزینه‌های عملیاتی برای خطوط کشتیرانی شود .
- انطباق با الزامات قانونی و زیست‌محیطی
برای رعایت مقررات زیست‌محیطی مربوط به سوخت کم سولفور طبق IMO 2020 (LSS) (وابسته به خط کشتیرانی) همچنین سایر مقررات جدید حملونقل یا گمرکی دریافت می شود .
- تغییرات فصلی
فصول خاصی از سال، مانند قبل از تعطیلات کریسمس یا سال نو چینی، با افزایش تقاضا برای حملونقل کالا همراه است. این افزایش تقاضا باعث افزایش نرخ کرایه حمل می شود تا از کمبود ظرفیت جلوگیری شود .
انواع Surchargeهای رایج در حمل و نقل دریایی
| نوع سورشارژ | توضیح | وضعیت در صادرات از ایران |
| BAF (Bunker Adjustment Factor)
هزینه سوخت کشتی‌ها |
برای جبران نوسانات قیمت سوخت کشتی‌ها استفاده می‌شود. | معمولاً اعمال می‌شود، بسته به نرخ نفت |
| CAF (Currency Adjustment Factor)
تغییرات نرخ ارز |
برای جبران نوسانات نرخ ارز بین کشورها اعمال می‌شود. | کمتر رایج است در صادرات از ایران |
| PSS (Peak Season Surcharge)
فصل‌های پرتردد |
در فصل‌های پرتقاضا (مثلاً قبل از تعطیلات) برای مدیریت تقاضا اضافه می‌شود. | ممکن است در برخی مسیرها (مثل چین یا هند) اعمال شود |
| ISPS (Security)
امنیت کشتی و بندر |
هزینه‌های مربوط به امنیت کشتی و بندر مطابق با قوانین بین‌المللی. | برای بنادر ایران معمولاً بالاتر است به دلیل الزامات امنیتی بین‌المللی |
| WRS (War Risk Surcharge)
ریسک‌های جنگی |
زمانی که کشتی از مناطق جنگی یا پرخطر عبور کند، اعمال می‌شود. | روی ایران اغلب اعمال می‌شود به دلیل تنش‌های سیاسی/نظامی |
| Port Congestion Surcharge
شلوغی بندر |
وقتی بندری بیش از حد شلوغ شود و تخلیه و بارگیری با تأخیر انجام گیرد. | در برخی دوره‌ها (مثلاً بندرعباس)، ممکن است اعمال شود |
| Emergency Risk Surcharge (ERS)
ریسک اضطراری |
در شرایط غیرعادی مانند تحریم‌ها، جنگ، یا بحران‌های سیاسی. | – |
| LSS (Low Sulphur Surcharge)
مقررات سوخت کم‌سولفور IMO 2020 |
برای رعایت مقررات زیست‌محیطی مربوط به سوخت کم سولفور دریافت می‌شود. | اعمال می‌شود (وابسته به خط کشتیرانی)
|
| Diversion Surcharge
هزینه تغییر مسیر |
در مواردی که به دلیل شرایط نامساعد جوی، مشکلات فنی، یا مسائل سیاسی، کشتی‌ها مجبور به تغییر مسیر می‌شوند . | این هزینه‌ها به دلیل افزایش مسافت و زمان حمل و همچنین هزینه‌های اضافی مربوط به تغییر مسیر اعمال می‌شوند. |
تأثیر سورشارژ بر هزینه‌های حمل و نقل دریایی
تأثیر Surcharge بر هزینه‌های حملونقل دریایی بسیار مهم و قابل‌توجه است، چون این هزینه‌ها می‌توانند گاهی برابر یا حتی بیشتر از نرخ پایه حمل (Base Freight) باشند. اگر صادرکننده یا واردکننده به این هزینه‌ها توجه نکند، ممکن است با هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده و سنگین مواجه شود و بر تصمیم‌گیری‌های تجاری شرکت‌ها تأثیر بگذارند .
- افزایش مستقیم در نرخ کل حمل
- نرخ اعلام‌شده توسط شرکت‌های حملونقل ممکن است فقط شامل Base Rate باشد .
- اما در عمل، Surcahrgeها مانند BAF، ISPS، WRS وغیره به‌صورت جداگانه اعمال می‌شوند .
- این باعث می‌شود هزینه نهایی گاهی 30 تا 70 درصد بالاتر از نرخ پایه باشد .
- تغییرات مداوم و غیرقابل پیش‌بینی
- برخی سورشارژها مانند BAF یا WRS ممکن است به دلیل شرایط بازار یا سیاسی به‌سرعت تغییر کنند .
- این نوسانات می‌تواند بر برنامه‌ریزی مالی صادرات یا واردات اثر منفی بگذارد .
- کاهش رقابت‌پذیری کالای صادراتی
- اگر صادرکننده ایرانی نتواند هزینه‌های حمل خود را کنترل کند، قیمت نهایی کالا در بازار مقصد بالا می‌رود .
- این ممکن است باعث شود مشتریان خارجی سراغ تامین‌کننده‌ای با هزینه حمل کمتر بروند .
مثال عددی ساده از تأثیر Surcharge:
فرض کنیم شما می‌خواهید یک کانتینر 20 فوت را از بندرعباس به بندر شانگهای بفرستید:
| عنوان | مبلغ (دلاری) |
| Base Freight | 834 |
| BAF | 150 |
| WRS | 200 |
| ISPS | 50 |
| THC | 177 |
| جمع کل (Freight + Surcharges) | 1,377 دلار |
در این مثال:
- نرخ پایه فقط 834 دلار است .
- اما با Surchargeها، 65٪ افزایش در هزینه نهایی ایجاد شده است .
چگونه سورشارژها را در قراردادهای حمل و نقل مدیریت کنیم؟
مدیریت Surchargeها در قراردادهای حملونقل دریایی یکی از کلیدی‌ترین اقدامات برای کنترل هزینه‌ها و جلوگیری از ریسک‌های مالی پیش‌بینی‌نشده است. این موضوع به‌ویژه در صادرات از کشورهایی مانند ایران که تحت تأثیر عوامل سیاسی و اقتصادی هستند، اهمیت دوچندان دارد. شرکت‌های تجاری و لجستیکی برای کاهش تاثیر Surcharge ها بر هزینه‌های خود می‌توانند از استراتژی‌های مختلفی استفاده کنند .
الف. درخواست نرخ‌های All-In (نرخ نهایی شامل همه سورشارژها)
ب. درج بندهای شفاف در قراردادهای حملونقل
ج. بستن قراردادهای بلندمدت با نرخ ثابت
هـ. بستن قراردادهای بلندمدت با نرخ ثابت
د. استفاده از مشاوره تخصصی در حوزه لجستیک و بازرگانی بین‌الملل
هزینه‌های اضافی یا Surchargeها بخشی جدایی‌ناپذیر از حملونقل بین‌المللی، به‌ویژه حمل دریایی هستند. این هزینه‌ها اگرچه ممکن است در نگاه اول اضافه یا غیربه‌جا به نظر برسند، اما در واقع نقش مهمی در پوشش نوسانات بازار، افزایش ایمنی، و پایدارسازی خدمات لجستیکی ایفا می‌کنند و با برنامه‌ریزی مناسب، مذاکره شفاف با خطوط حمل و نقل و استفاده از بیمه‌ها و پوشش‌های حفاظتی، می‌توانید این هزینه‌ها را به حداقل برسانند.
در نهایت، موفق‌ترین بازرگانان کسانی هستند که با آگاهی از اجزای پنهان هزینه‌های حمل، همچون سورشارژها، مسیر تجارت بین‌المللی را هوشمندانه، شفاف و قابل پیش‌بینی طی می‌کنند .
در صورت نیاز به مشاوره یا خدمات تخصصی در زمینه حمل و نقل، با اطمینان خاطر با شرکت مکران آریا دریا تماس بگیرید؛ کارشناسان ما آماده پاسخ‌گویی و ارائه راهکارهای حرفه‌ای به شما هستند.
مشاوره و درخواست نرخ :
