به گزارش تین نیوز به نقل از تسنیم، افغانستان به دلیل موقعیت محصور در خشکی، همواره برای دسترسی به آب های آزاد وابسته به مسیرهای ترانزیتی کشورهای همسایه بوده است. طی دهه های گذشته، قرابت های قومی، مذهبی و شبکه های سنتی تجارت باعث شده است که اغلب تجار افغانستان مسیر پاکستان–کراچی را برای واردات و صادرات خود انتخاب کنند. با این حال، تحولات ژئوپولیتیکی منطقه، بی ثباتی مرزهای پاکستان و شکل گیری ابتکارات جدید منطقه ای باعث شده است که نیاز به مسیرهای جایگزین از جمله کریدور چابهار، بیش از هر زمان دیگر مورد توجه قرار گیرد.
در همین رابطه بهروز آقایی مدیرکل اسبق بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان می گوید: تجار افغانستان به دلیل قرابت های قومیتی و مذهبی، سال هاست که از مسیر پاکستان و بنادر کراچی به مرزهای تورخم و چمن در ولایت قندهار مشغول فعالیت تجاری هستند.
وی با بیان این که این مسیر به واسطه نزدیکی جغرافیایی به قندهار به عنوان یکی از مراکز تجاری افغانستان، همواره جذاب بوده است، یادآور شد: بر این اساس ایده «کریدور ترانس -افغان» در دولت اشرف غنی شکل گرفت و در ادامه توافق نامه سه جانبه میان افغانستان، پاکستان و ازبکستان به امضا رسید.
وی با اشاره به این که حتی دولت قطر نیز آمادگی خود را برای تأمین مالی این پروژه اعلام کرد، گفت: بر اساس این طرح، مسیر ریلی از مرز “ترمذ” در ازبکستان آغاز شده و از 2 شاخه شرقی و غربی با عبور از مزارشریف، هرات، کابل و ولایت لوگر در نهایت به شبکه ریلی پاکستان و بنادر کراچی و گوادر متصل می شود. این توافق نشان می دهد مسیر پاکستان همچنان برای افغان ها دارای جذابیت های اقتصادی و لجستیکی است.
وی در عین حال اضافه کرد: با این حال در سوی دیگر توافق نامه سه جانبه ایران، هند و افغانستان موسوم به «توافقنامه چابهار» نیز در سال 1395 امضا شد و در سال 1397 با ورود نخستین محموله های ترانزیتی از هند به افغانستان از طریق چابهار عملاً وارد فاز اجرایی شد. تردد 24 فروند کشتی و سپس واگذاری تجهیز و بهره برداری بندر چابهار به هندی ها به صورت BOT در سال 1398 موجب تثبیت نسبی این مسیر شد.
کارشناس ارشد حوزه بندر و دریا بیان کرد: این در حالی است که در پی تشدید اختلافات سیاسی و امنیتی میان پاکستان و افغانستان، مرزهای دو کشور به طور کامل بسته شده است. به گونه ای که بر اساس گزارش اتاق بازرگانی افغانستان، حدود 12 هزار دستگاه کانتینر متعلق به تجار افغان در بندر کراچی متوقف شده است. همین مسئله باعث شد اهمیت مسیر جایگزین چابهار بیش از گذشته برای تجار افغانستان و هند نمایان شود.
آقایی در ادامه به اعمال محدودیت های آمریکا بر فعالیت های ترانزیتی ایران اشاره و تصریح کرد: با این وجود از منظر هند و افغانستان، کریدور چابهار بهینه ترین مسیر ترانزیتی و امن ترین گزینه برای دسترسی به آب های آزاد محسوب می شود.
وی اظهار کرد: البته جذابیت تاریخی مسیر پاکستان برای افغان ها همچنان پابرجاست که از جمله دلایل آن می توان به فعال بودن مرزهای تورخم و چمن به دلیل نزدیکی به قندهار، نبود محدودیت های ساختاری در حمل ونقل جاده ای (امکان حمل بار تا 40 تن) و تردد گسترده خطوط کشتیرانی بین المللی در بندر کراچی و فعالیت شرکت های بزرگ بهره بردار پایانه ای نظیر ICTSI (فیلیپین) و DP World (امارات) اشاره کرد.
مدیرکل سابق بنادر و دریانوردی استان خوزستان با بیان این که ویژگی های رفتاری تجار افغانستان نیز در انتخاب مسیر ترانزیتی نقش کلیدی دارد، گفت: اکثر تجار افغان دانش محدودی در حوزه حمل ونقل بین المللی به ویژه حمل ونقل دریایی دارند و علی رغم برخورداری از اتاق های بازرگانی فعال هنوز به صورت کامل با شیوه های مدرن تجارت بین الملل آشنا نیستند. ضمن این که در حوزه اعتمادسازی و ریسک پذیری بسیار محافظه کارانه عمل می کنند.
آقای تاکید کرد: خوشبختانه طی سال های اخیر با تبلیغات گسترده ای که از طریق رسانه های محلی افغانستان درباره بندر چابهار صورت گرفته تمایل تجار افغان برای استفاده از این مسیر به شدت افزایش یافته است. اما تحقق عملی این تمایل نیازمند فراهم شدن چند پیش شرط اساسی است.
وی ادامه داد: این پیش شرط ها شامل توسعه زیرساخت های پایانه مرزی میلک از جمله افزایش فضای فیزیکی، ارائه خدمات 24 ساعته، امکانات ترانشیپ، انبارداری و خدمات لجستیکی، افزایش ضریب دسترسی دریایی بندر چابهار از طریق توسعه خطوط منظم کشتیرانی کانتینری به مقاصدی همچون چین، مالزی، هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایجاد اطمینان برای تجار افغانستان در زنجیره حمل یکپارچه است.
وی با اشاره به راهکارهای پیشنهادی برای توسعه تجارت افغانستان از مسیر چابهار، گفت: فعالیت مستقیم شرکت های کشتیرانی در افغانستان و ارتباط ساختاریافته با اتاق های بازرگانی این کشور، ارائه خدمات بارنامه سراسری با تعیین محل تحویل کالا در منطقه نیمروز (Place of Delivery)، تعهد حمل یکپارچه دریایی و زمینی کالا و کانتینر از مبدأ تا پایانه های مشترک مرزی، به کارگیری نیروهای بومی و آشنا به فرهنگ تجاری افغانستان در دفاتر نمایندگی شرکت های کشتیرانی و حل مشکلات تردد ناوگان حمل ونقل زمینی در مرزهای مشترک ایران و افغانستان از جمله راهکارهای توسعه تجارت افغان ها از مسیر بندر چابهار است.
رقابت مسیرهای ترانزیتی پاکستان و ایران برای جذب تجارت افغانستان وارد مرحله ای جدید شده است. در حالی مسیر سنتی کراچی همچنان دارای مزیت های لجستیکی و ارتباطات ریشه دار است، اما ناپایداری سیاسی و بسته شدن مرزها جایگاه این مسیر را متزلزل کرده است.
در مقابل تنها بندر اقیانوسی ایران به عنوان یک مسیر امن، پایدار و راهبردی ظرفیت آن را دارد که به شاهراه اصلی تجارت خارجی افغانستان تبدیل شود. این مهم مشروط بر آن است که توسعه زیرساخت، تقویت خطوط کشتیرانی، تسهیل خدمات مرزی و اعتمادسازی برای تجار افغان به صورت همزمان دنبال شود.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
