چطور شد پای تان به دریا باز شد؟
من زاده خانواده ای دریایی ام؛ پدر و مادرم هر دو با دریا بزرگ شده اند و طبیعی بود که من هم از همان کودکی بوی نمک و صدای باد را بشناسم. اولین بار وقتی ۱۰ ساله بودم با پدرم به دریا رفتم. از همان موقع حس می کردم دریا فراتر از نان و معیشت است. بعدها که ناخدا شدم و خودم قایق داشتم، ماهیگیری برایم بیشتر به گفت وگو با طبیعت شبیه بود، اما از سال ۱۳۹۸ به بعد دیگر قلاب و تور را کنار گذاشتم؛ حس می کردم زمانش رسیده است دریا را طور دیگری صید کنم؛ با دوربین، قلم و تصویر.
چطور از ماهی گیری و صیادی به سمت هنر و فیلم سازی رفتید؟
راستش، از دل همان دریا بود که به فیلم رسیدم. وقتی سال ها در سکوت دریا زندگی می کنی، بالاخره یک روز می فهمی که خودت صدای دریا شده ای. با چشم خودم دیدم که چطور دریا دارد رنج می کشد؛ آلودگی، صید بی رویه، نابودی مرجان ها. همان جا تصمیم گرفتم کاری کنم. رفتم سراغ فیلم سازی، دوره دیدم، عضو انجمن سینمای جوانان ایران شدم و بعد در آکادمی قرمز یاد گرفتم چطور تصویر را روایت کنم. در واقع مسیر من از «صیاد ماهی» به «صیاد معنا» تغییر کرد.
از آثار سینمایی تان بگویید. اولین تجربه چه بود؟
اولین فیلم کوتاه داستانی ام «نَفَس» بود که در سال ۱۴۰۰ ساختم. برایم حکم اولین گام جدی را داشت. خوشبختانه فیلم در جشنواره های مختلف دیده شد؛ نیمه نهایی بهترین فیلم کوتاه جشنواره جهانی SWIFF شد، در شبکه های هالیوود و بالیوود پخش یک ماهه داشت، در جشنواره شیلی به مرحله نیمه نهایی رسید و در جشنواره دانشجویی رشد، عنوان بهترین فیلم کوتاه کشور را گرفت. این تجربه به من جرأت داد تا مسیرم را ادامه بدهم.
و بعد «خساک» آمد؛ فیلمی که حسابی در جشنواره ها درخشید.
بله، «خساک» برای من فقط یک فیلم نیست؛ خلاصه ای از همه دغدغه های دریاست. این مستند کوتاه در جشنواره بین المللی کن جایزه بهترین مستند ماهانه را گرفت، در آمریکا در جشنواره «سینما سلما» بهترین فیلم شد، در عربستان در جشنواره «عِفَت» عنوان بهترین فیلم را به دست آورد و به چند جشنواره بین المللی از جمله روسیه، صربستان، اندونزی، بلگراد و برلین راه پیدا کرد. یکی از افتخارات ویژه این بود که سازمان ملل متحد فیلم را در بخش محیط زیست انتخاب کرد. برای من اما مهم تر از همه این بود که «خساک» صدای دریا را به گوش دنیا رساند؛ صدایی که سال ها خاموش مانده بود.
شنیده ایم سه گانه ای با محوریت خلیج فارس در دست ساخت دارید؟
بله، سه گانه ای به نام «خلیج فارس» در دست دارم. فصل اولش همان «خساک» بود که تمام شد و در حال پخش در جشنواره هاست. دومین فیلم کوتاه این مجموعه با نام «آخرین میداف» الان در مرحله صداگذاری و موسیقی است. سومین بخش هم یک مستند سینمایی بلند است به نام «پدر و مادر دریا» که در آن به تمام زیست جهان دریایی خلیج فارس، دریای عمان و حتی بخش هایی از اقیانوس هند پرداخته ام. هدفم این است که این مجموعه، چهره واقعی دریا را نشان دهد؛ هم زیبایی و هم دردهایش.
درباره کتابتان هم بگویید. «اهل دریا» چه موضوعی دارد؟
کتاب «اهل دریا» برای من مثل دفتر خاطرات جمعی مردمان جنوب است. این اثر نوعی دایره المعارف فرهنگ دریا و دریانوردی است؛ شامل واژه ها، اصطلاحات، آداب و باورهایی که نسل ها از پدران ما به ارث رسیده. من می خواستم این گنجینه را از خطر فراموشی نجات دهم. دریا فقط ماهی و تور نیست، فرهنگ است، شعر است، موسیقی است و ما اگر آن را ننویسیم، انگار بخشی از خودمان را از دست داده ایم.
یکی از کارهای خاص شما «کتابخانه دریایی فیدوس» است. ایده اش از کجا آمد؟
همان قایقی که روزی با آن مردم را برای ماهیگیری می بردم، حالا تبدیل شده به کتابخانه ای شناور به نام «فیدوس». روزگاری مردم با قلاب و تور روی عرشه می نشستند و در انتظار بالا آمدن ماهی، چشم به دریا می دوختند؛ حالا همان چشم ها، میان واژه ها سفر می کنند. «فیدوس» فقط یک قایق نیست، یک پناهگاه فرهنگی است که وسط دریا لنگر می اندازد تا ذهن ها از شتاب روزمرگی فاصله بگیرند. وقتی قایق آرام می شود و موج ها با پهلوهایش حرف می زنند، صدای ورق خوردن کتاب ها در فضا پخش می شود.
هیچ موسیقی ای زیباتر از این ترکیب نیست: صدای موج، بوی نمک، و واژه هایی که در دل آب شناورند. گاهی مهمان هایم روی عرشه می نشینند، چای می نوشند و کتابی از قفسه های کوچک فیدوس برمی دارند؛ یکی درباره شعر جنوب، یکی درباره فرهنگ بوشهر، یکی هم داستانی از صیادان قدیم. بعضی وقت ها بچه ها با شوق از پدر و مادرشان می پرسند: «می شه این کتابو ببرم خونه؟» و من با لبخند می گویم: «بله، فقط قول بده یه روز دیگه برگردی و برام ازش بخونی.» برای من، فیدوس یعنی آشتی دوباره مردم با دریا؛ یعنی لنگر انداختن نه برای صید، بلکه برای تأمل. در دنیایی که همه در رفت وآمد و عجله اند، اینجا، در سکوت دریا، می توانی بنشینی، بخوانی، و صدای زمین را بشنوی.
حالا که از دریا به دنیای تصویر و قلم آمده اید، نگاه تان به زندگی تغییر کرده؟
خیلی. قبلاً دریا برایم منبع رزق بود، حالا منبع معناست. فهمیدم اگر ما صدای طبیعت را نشنویم، طبیعت یک روز سکوتش را با طوفان می شکند. من امروز خودم را «صدای دریا» می دانم. به قول خودم همیشه می گویم: «دریا مادر کره زمین است و این روزها روزگار خوبی ندارد. ما جزوی از طبیعتیم و باید صدای او باشیم، نه زخمش.»
بلاگ خبری مکران آریا دریا
