ماهی‌خشک از خانواده ساردین ماهی‌ها هستند که بین 6 تا 12 سانت هستند عموماً بین 6 تا 9 سانت در عمق کمتر از 30 متر هستند این ماهی ارزش غذایی پروتئین بالا و جذب بالایی دارند حدود 80 تا 90 درصد جذب پروتئین دارند، در صیدگاه‌های مختلف نوع صورت این ماهی‌ها متفاوت است در آب‌های با سرعت بالا کشیده‌تر و در ساحل‌های ماسه‌ای صورت پهن‌تری دارند، عمر مفید ماهی 50 تا 60 روز هست و در خلیج فارس به صورت یک تپه 15 تنی روی آب مشخص هستند.
این ماهی خوراک مابقی ماهی‌ها و دلیل حضور دلفین‌ها در قشم هم همین ماهی‌ها هستند.
از حدود 130 سال پیش خشک کردن این ماهی‌ها رواج یافت چون با هر بار طوفان مقدار زیادی از این ماهی به ساحل ریخته می‌شد.
انواع این ماهی:
1. ماهی متو
2. ماهی متوتا
3. ماهی ساردین
4. ماهی مومغ
5. ماهی طلال
6. ماهی هامور
7. ماهی حلوا سفید
8. ماهی کوپر
9. ماهی شانک
10. ماهی شعری
ابتدا فقط مصرف دامی و طیوری داشتند چون به شدت کرم می‌زدند اما کم کم با نمک زدن نگهداری این ماهی‌ها برای مصرف انسان هم آغاز شد ابتدا با درست کردن سس مهیاوه استفاده می‌شدند در حال حاضر مردم سریلانکا روی برنج می‌گذارند تا دم بکشد خیلی از مردم در این کشور یخچال ندارند به همین دلیل این ماهی خشک را در خانه استفاده می‌کنند.
در جنوب ایران هم به دلیل اینکه در زمان قدیم لوازم نگهداری ماهی تازه وجود نداشت، ماهی خشک شده تا به اکنون طرفدارهای بسیاری دارد ماهی خشک متو یا متوتا را می‌توان در بازه زمانی چند ماهه بدون استفاده از سیستم های سرمایشی نگهداری کرد.
حالت نگهداری به صورت کنسرو و پختن، در تایلند رواج دارد.
این ماهی در همه کشورها هست، اما بقیه کشورها محدودیت صید دارند مثلا سالی 100 هزار تن، اما ایران محدودیت صید ندارد و چون این ماهی غذای بقیه ماهیهای بزرگتر هست خطر جدی خلیج فارس را تهدید می‌کند که طبق نظر یک صادرکننده محلی، خلیج فارس به زودی به استخر بزرگ تبدیل خواهد شد که خیلی نگران‌کننده است.
روش‌های خشک کردن ماهی دو روش است یک روش سنتی (Sundried) که خودش به سه روش پهن کردن روی شن، پهن کردن روی تور و پهن کردن روی تور هوایی تقسیم میشود، که با استفاده از نمک و زیر و رو کردن ماهی انجام میشود.
روش صنعتی راه دوم خشک کردن ماهی است که توسط دستگاه انجام میشود و بیشتر در تایلند است این روش کیفیت و رنگ و قیمت بالاتری دارد.
محصول آماده ارسال در جعبه های 20کیلویی بسته بندی میشود
در متوتا اگر شکم نارنجی باشد و اویلی باشد یعنی کیفیت افت کرده و قیمت کمتری دارد.
از خشک کردن انواع ماهیهای ریز از جمله ماهی متو، کیلکا و ساردین آنچوی تولید میشود. این ماهی‌ها به دلیل ریز بودن و ارزش غذایی فراوانی که دارند قابلیت صید و خشک شدنشان آسان است.
نام ماهی ساردین خشک برگرفته شده از جزیره ساردنی ایتالیا می باشد، این نوع ماهی در زمان های قبل در این جزیره بسیار فراوان بود، به همین علت به این اسم، نام‌گذاری شده است. ماهی ساردین از ماهیهای روغنی دارای پروتئین و ویتامین‌های بالایی هستند و جزو خانواده شاه‌ماهی شمالی به حساب می آیند.
حمل و نقل ماهی خشک:
برخلاف اینکه اشاره شد این محصول بدون یخچال هم ماندگاری دارد، برای حفظ کیفیت بهتر آن برای تجارت، در سردخانه نگهداری و برای حمل و نقل توسط کانتینر یخچالی صادر میشود، 1400 کارتن بیست کیلویی از این محصول در یک کانتینر یخچالی میشود.
عمر محصول 6 ماه
دمای نگهداری مثبت 7 تا 10 درجه سانتیگراد
فصل صید ماهی ساردین خشک از اول مهر تا نیمه دوم اردیبهشت‌ماه است. شهرستان های پارسیان، بندرلنگه، قشم و جاسک عمده مناطق صید این ریز ماهی هستند.
ویژگی های ماهی ساردین خشک به شرح ذیل می باشد:
- دارای کیل شکمی فلس دار است.
- دارای باله کوتاه است.
- فلس‌های آن سوراخ دار است.
- یک خال در باله پشتی خود دارد.
- باله مخرجی کوتاهی دارد.
ماهی خشک ضمن صید، همان ماهی‌هایی هستند که در فصل صید میگو توسط صیادان صید می‌شوند. بعد از صید میگو ماهی‌هایی که در تور میگو هستند و از نظر صیادان ارزش اقتصادی ندارند از میگو جداسازی می‌شوند که زمینه‌ساز اشتغال و درآمدزایی است که توجه به آن باعث رونق اقتصادی سواحل جنوبی کشور میشود. از این رو ساحل‌نشینان خلیج از دورترین نقطه پارسیان تا کرانه‌های مکران در زمینه صید و فرآوری ماهی متو فعالیت دارند. نام چند مدل ماهی ضمن صید عبارت است از:
- ماهی کالر
- ماهی گلو
- کوسه ماهی یا همان کولی
- ماهی کاهو
- سفره ماهی
- ماهی گندومو
ماهی خشک متو یا ماهی خشک متوتا استفاده‌های فراوانی دارد:
این ماهی در کارخانه‌ها پودر شده و جهت تولید غذای دام و طیور و کود برای کشاورزی و باغات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماهی در تهیه بسیاری از مواد غذایی از جمله سس خوراکی، مهیاوه، بله ماهی، سور و… استفاده میشود، روغن این ماهی برای موارد بهداشتی و آرایشی هم استفاده میشود و پودر ماهی یکی دیگر از مصارف آن است.
انواع ماهی خشک شده به کشورهایی مانند سریلانکا، ویتنام، کره جنوبی، امارات، چین، قطر، عمان، روسیه، ترکیه و غیره صادر میشود.
صادرات ماهی خشک یکی از استراتژیک ترین صنایع شیلاتی است که باعث واردات ارز به کشور میشود اما به دلیل صادر نشدن گواهی‌های مورد نیاز برای برخی از کشورها مثل مالزی، اکنون این محصول به سریلانکا صادر میشود که گمرک این کشور گواهی های بهداشتی را بررسی نمی‌کند اما اگر ایران گواهی‌های لازم را صادر می‌کرد ارز آوری بیشتر در پی داشت.
