در نوروز امسال، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای با اجرای طرح پویش «چشم به راهیم» رویکرد جدیدی را برای دعوت از رانندگان برای توقف و استراحت بیشتر بین‌راهی در نظر گرفته بود اما واقعیت این است که بخش جاده‌ای مسافری تمام سال چشم به راه است! رانندگان و مالکان اتوبوس‌ها در 365 روز سال منتظرند که ناوگان فرسوده نوسازی شود، حقوق رانندگان ثابت و قیمت بلیت‌ها واقعی و غیردستوری شود و مسئولان برای این صنف با توجه به نیازمندی‌ها و درخواست‌های رانندگان و شرکت‌های مسافری تصمیم بگیرند. با این حال، برآیند گفت‌وگو با اهالی صنف این است که مسئولان بدون توجه به پیشنهادهای کارشناسانه و دلسوزانه بخش و بیشتر بر اساس مصالح مدیریتی، خط‌مشئ‌هایی تعیین می‌کنند که به ضرر مجموعه فعالان حمل و نقل جاده‌ای مسافری تمام می‌شود. غلامرضا خادمی‌زاده، رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی رانندگان و دارندگان حملونقل جاده‌ای مسافری کشور در گفت‌وگو با ترابران، درباره دلایل مختلف کاهش مسافران جاده‌ای و در عین حال، کمبود بلیت اتوبوس در ایام نوروز 1403 توضیحاتی ارائه داده است.
ترابران: لطفاً برایمان توضیح بدهید که افزایش 25 درصدی قیمت بلیت اتوبوس که از 15 اسفند اعمال شد، چه تاثیری بر روند سفرهای نوروزی از طریق ناوگان مسافری داشت؟
در بحث افزایش قیمت بلیت اتوبوس، ما مشکلات فراوانی داشتیم، زیرا در ابتدا، وزیر راه به علت قول‌ها و تعهداتش نسبت به هیئت‌دولت در خصوص کنترل قیمت‌ها، با افزایش نرخ مخالفت می‌کرد، بنابراین ما هم اعتراضات خود را به همه نهادها و ارگان‌های مربوطه نظارتی و امنیتی اعلام کردیم که با این نرخ‌ها حرکت اتوبوس‌ها اصلاً به‌صرفه نیست چون اساساً بحث افزایش نرخ نیست، بحث یکسر خالی است، زیرا در ایام نوروز در برخی استان‌ها و شهرها مسافر هست، ولی در برگشت دیگر مسافری برای مبدأ نیست، در پایان سفرهای نوروزی هم به مبادی خاص مسافر هست، ولی برعکس نیست؛ بنابراین چون مشکل یکسر خالی را داشتیم، درخواست افزایش قیمت کردیم تا رانندگان و مالکان اتوبوس انگیزه‌ای برای فعالیت داشته باشند.
ضمن اینکه امسال استثنای دیگری هم داشتیم و آن تقارن ماه مبارک رمضان با پیک سفرهای نوروزی بود. بسیاری از مردمی که قصد سفر داشتند، به دلیل محدودیت‌های مربوط به روزه‌داری نمی‌توانستند مسافرت کنند. همانطور که می‌دانید اغلب مصرف‌کنندگان ناوگان جاده‌ای اقشار متوسط رو به پایین هستند و این افراد معمولاً بیشتر به عقاید مذهبی خود پایبند هستند، بنابراین هم کاهش شدید مسافر و هم مشکل یکسر خالی را داشتیم و با این شرایط، انگیزه‌ای هم برای مالکان و رانندگان نمی‌ماند.
البته این افزایش نرخ دردسر زیادی داشت و هنوز هم دردسر داریم، زیرا رسماً اعلام نشده بود. وزارت راه و شهرسازی محافظه‌کاری کرد و وزیر راه در برخی مصاحبه‌ها اعلام کرد که افزایش نرخ نداریم و در برخی صحبت‌های دیگر گفت افزایش نرخ داریم یا سازمان راهداری یک بار اعلام کرد که 30 تا 40 درصد افزایش نرخ داریم و بعد بار دیگر اعلام کرد که فعلاً افزایش نداریم. همین تناقض‌گویی‌ها باعث شد برخی از نهادهای نظارتی ازجمله تعزیرات در بعضی استان‌ها و ادارات کل صمت نامه بزنند، مکاتبه کنند و به صورت حضوری جلوی کار را بگیرند.
نفر- کیلومتر در کشور ما برای اتوبوس‌های VIP، 1662 تومان ، اما قیمت فروش آن 410 تومان است و قیمت نفر -کیلومتر اتوبوس‌های عادی هم 1089 تومان است، ولی با قیمت 240 تومان به فروش می‌رسد، یعنی ما حدوداً یک چهارم قیمت واقعی دریافت می‌کنیم
در اوج سفرهای نوروزی، واقعاً درگیری‌های زیادی داشتیم تا حدی که در برخی استان‌ها مانند کردستان و لرستان شرکت‌های مسافربری تهدید به تعطیلی و اعمال جریمه هم شدند، بنابراین آن افزایش 25 درصدی کمک آنچنانی برای ما نداشت. خیلی از شرکت‌ها به دلیل نامه‌های ادارات کل صمت نتوانستند پیش فروش بلیت داشته باشند یا برخی مالکان تمایلی برای انجام سفر نداشتند. همان طور که می‌دانید انجام سفرهای ایمن و آسوده نیاز به آرامش‌خاطر رانندگان و مالکان اتوبوس‌ها دارد، اما متأسفانه با وضعیتی که برایتان توضیح دادم، مالکان و رانندگان چون آرامش نداشتند، نتوانستند خدمات درخوری را به مسافران ارائه دهند.
متاسفانه سازمان راهداری نه‌تنها هیچ کمکی نکرد، بلکه اطلاعیه‌ای دادند که بسیار غیرکاشناسی و به نحوی مضحک بود. اعلام کردند که رانندگان بخش کالا که علاقه دارند می‌توانند در ایام نوروز در بخش مسافری هم فعالیت کنند در حالی که اگر راننده بازنشسته دفترچه‌اش ابطال شده، راننده کامیون هم دفترچه ندارد، اگر راننده بازنشسته کارت هوشمند مسافر ندارد، راننده بخش کالا هم ندارد، اصلاً کدام رانندگان حمل کالا با آن میزان حقوق و آسایش و آرامش که نه پلیس راه و نه گشت و نه دلالی مزاحمش می‌شود وارد این حوزه می‌شود؟!
ترابران: البته ظاهراً همان میزان افزایش 25 درصدی هم برای بخش مسافری رضایت‌بخش نبود و مدیرعامل اتحادیه تعاونی مسافربری‌های کشور هم گفتند این افزایش، دردی از مشکلات رانندگان و صاحبان اتوبوس‌ها دوا نمی‌کند.
ببینید ما در دنیا چیزی به نام آمار و محاسبات داریم و هر کاری نیاز به برنامه‌ریزی براساس آمار دارد. در حملونقل در تمام دنیا، در بخش کالا تن- کیلومتر را داریم و در بخش مسافر نفر-کیلومتر که براساس انواع هزینه‌ها، میزان تورم بنابر آمار بانک مرکزی و قیمت قطعات و تعمیرات، از هزینه بیمه تا حقوق راننده و عوارض بین‌راهی محاسبه می‌شود. نفر- کیلومتر در کشور ما برای اتوبوس‌های VIP، 1662 تومان ، اما قیمت فروش آن 410 تومان است و قیمت نفر -کیلومتر اتوبوس‌های عادی هم 1089 تومان است، ولی با قیمت 240 تومان به فروش می‌رسد، یعنی ما حدوداً یک چهارم قیمت واقعی دریافت می‌کنیم.
اگر نرخ امروز ما 4 برابر شود، تازه با قیمت قانونی برابر می‌شود. به این ترتیب، با 25 و30 درصد افزایش هم هیچ مشکلی حل نمی‌شود. شما ببینید با توجه به افزایش حداقل حقوق توسط وزارت کار، چند درصد حق بیمه رانندگان بالا رفته و چقدر حقوق رانندگان باید افزایش پیدا کند. پس از آن 25 درصد افزایش، 30 درصد آن بابت کمیسیون و عوارض کسر می‌شود.
پس واقعاً هیچ کمکی به معیشت رانندگان نشده، چون ما با نرخ واقعی فاصله داریم، این افزایش 25 درصدی فقط مسکن موقت بود، ولی با عملکرد وزیر راه و سازمان راهداری به عنوان متولی حملونقل جاده‌ای، لذت همان افزایش 25 درصدی قیمت بلیت را نتوانستیم بچشیم و با توجه به کاهش سفرها، در اوج سفرهای نوروزی تا 40 درصد اتوبوس‌ها با ظرفیت کامل حرکت نکردند.
تا سه سال پیش قیمت‌گذاری دست بخش خصوصی بود و متاسفانه اشتباه از خودمان بود که فقط نگران مسائل اقتصادی مسافران بودیم و نرخ‌های بلیت را واقعی نکردیم اما الان قیمت‌ها از طرف دولت دستوری شده است و همه فعالان را دچار مشکل کرده است، زیرا مسئولان در سازمان راهداری و وزارت راه بیش از هر چیز به پاسخگویی به مدیران رده بالای خود می‌اندیشند و در تصمیمات خود منافع و مصالح بخش را در نظر نمی‌گیرند.
ترابران: با توجه به مشکلاتی که به آنها اشاره کردید و حقوق کم رانندگان، آیا همه رانندگان فعال در انجام سفرهای نوروزی همکاری کردند؟
رانندگان به دلیل اینکه حقوقشان سرویسی است و کمترین حقوق در بین اقشار کارگری کشور را می‌گیرند، برای تامین هزینه‌های زندگی مجبورند که سرویس بروند و همه رانندگان در ایام نوروز حاضر بودند؛ پس اگر ما با کمبود راننده مواجه شدیم، به دلیل عدم برنامه‌ریزی و ساماندهی سازمان راهداری بود.
تا سه سال پیش قیمت‌گذاری دست بخش خصوصی بود و متاسفانه اشتباه از خودمان بود که فقط نگران مسائل اقتصادی مسافران بودیم و نرخ‌های بلیت را واقعی نکردیم اما الان قیمت‌ها از طرف دولت دستوری شده و همه فعالان را دچار مشکل کرده است
ما پیش از عید، به سازمان نامه زدیم و خواستیم که مانند ایام اربعین از رانندگان بازنشسته‌ای که هنوز توانایی انجام کار را دارند استفاده کنیم تا در پیک سفرهای نوروزی به ما کمک کنند. چندین نامه از طریق کانون رانندگان و دارندگان بخش مسافری ارسال کردیم و به صورت تلفنی و حضوری در جلسات این موضوع را پیگیری کردیم و قرار بود همکاری کنند، اما متاسفانه سازمان راهداری نه‌تنها هیچ کمکی نکرد، بلکه اطلاعیه‌ای دادند که بسیار غیرکاشناسی و به نحوی مضحک بود. اعلام کردند که رانندگان بخش کالا که علاقه دارند می‌توانند در ایام نوروز در بخش مسافری هم فعالیت کنند در حالی که اگر راننده بازنشسته دفترچه‌اش ابطال شده، راننده کامیون هم دفترچه ندارد، اگر راننده بازنشسته کارت هوشمند مسافر ندارد، راننده بخش کالا هم ندارد، اصلاً کدام رانندگان حمل کالا با آن میزان حقوق و آسایش و آرامش که نه پلیس راه و نه گشت و نه دلالی مزاحمش می‌شود وارد این حوزه می‌شود؟!
رانندگان بخش باری علی‌رغم محدودیت تردد کامیون‌ها در برخی ایام نوروز، حاضر نمی‌شوند با این حقوق پایین برای ما کار کنند و ترجیح می‌دهند تعطیلات را با خانواده اوقات خود بگذارند. در حالی که مسئولان خیلی راحت می‌توانستند که با قبول درخواست کانون رانندگان و دارندگان بخش مسافری برای استفاده از رانندگان بازنشسته که قبلاً آزموده شده بود این کمبود را جبران کنند. متاسفانه ما به‌شدت با کمبود رانندگان مواجه شدیم و به این کمبود راننده پلیس راهداری هم دامن به دلایل سختگیری‌های قانونی و حتی غیرقانونی می‌زند، دفترچه‌های بسیاری از راننده‌های ما گرفته شده و به دلیل توقیف دفترچه، رانندگان بسیاری نتوانستند با ما همکاری کنند. یعنی همه عوامل دست به دست هم دادند تا بخشی از ناوگان ما زمینگیر شوند و نتوانیم از حداکثر توان و داشته‌هایمان استفاده کنیم.
ترابران: آیا تعطیلات عید فطر، توانست موج جدیدی از سفرها را ایجاد کند که تا حدودی کسری حجم سفرهای نوروزی را جبران کند؟
با توجه به اینکه روز عید فطر معمولاً براساس تقویم نیست و براساس نظر علماست، بسیاری از افراد از قبل نمی‌توانند برای این ایام برنامه‌ریزی سفر کنند. ضمن اینکه سفرهای تعطیلات عید فطر کوتاه خواهد بود و سفر از استان‌های جنوبی به مشهد مقدس یا شهرهای شمالی امکان‌پذیر نیست. بیشتر این سفرها محدود می‌شود به سفرهای درون استانی و استان‌های همجوار که نمی‌تواند موجی ایجاد کند که تا حدی جبران‌کننده کمبود مسافر در نوروز باشید. این را هم در نظر داشته باشید که اتوبوس‌های ما 25 صندلی بیشتر ندارد، بیشتر از ظرفیت مشخصی، نمی‌توانیم کمبودهای گذشته خود را جبران کنیم.
ترابران: آیا یکی از عوامل کاهش سفرهای نوروزی مربوط به مسائل اقتصادی و کاهش قدرت خرید عموم جامعه نبوده است؟
بحث‌های اقتصادی قطعا تاثیرگذار است، ولی درصد کمی از دلایل کاهش سفر را شامل می‌شود، آنچه از نظر من اهمیت دارد عدم برنامه‌ریزی مسئولان برای سفرهای مردمی است، زیرا در نوروز، مسافران ساعت‌ها در ترافیک جاده‌ها می‌مانند موقعی که به مقصد می‌رسند، هیچ هتل و رستورانی نیست که پاسخگوی نیاز مسافران باشد و بسیاری از خدمات‌دهندگان از طریق گرانی یا ارائه خدمات بی‌کیفیت از تقاضای زیاد مسافران سوءاستفاده می‌کنند. با توجه به این مسائل، مثلاً خانواده من و تمام اقوامم هیچ‌گاه در ایام نوروز سفر نمی‌کنیم و برنامه سفر خود را در قبل یا بعد از ایام نوروز تنظیم می‌کنیم.
متاسفانه نبود برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های لازم در سازمان‌های مرتبط با سفرهای مردمی از جمله سازمان راهداری، پلیس راه، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باعث شده که نتوانند شرایط خوبی برای سفر مردم در ایام نوروز فراهم کنند. با توجه به تجربیات سفرهای نوروزی در سال‌های قبل، مردم متوجه شده‌اند بیش از آنچه که برایشان رفاه و آسایش داشته باشند، دچار مشکلات متعددی می‌شوند وگرنه علی‌رغم فشارهای شدید مالی مردم می‌توانند مسائل اقتصادی خود را به هر ترتیبی مدیریت کنند. به عنوان مثال، در مجتمع‌های خدمات رفاهی بین‌راهی هیچ‌گونه نظارتی در ایام نوروز وجود ندارد و مسافری هم که مثلاً می‌خواهد یک کیلو آجیل بخرد، دیگر زمانی ندارد که بخواهد با سامانه 124 تماس بگیرد و شکایت خود را از افزایش قیمت‌ها اعلام کند.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
