در دنیای پرتلاطم دریانوردی، سیستم VDR یا همان جعبه سیاه کشتی ها با ثبت دقیق داده های عملیاتی، به ابزاری کلیدی برای تحلیل حوادث، آموزش خدمه و ارتقای ایمنی سفرهای دریایی بدل شده است؛ فناوری ای که نه تنها حقیقت را پس از حادثه روشن می کند، بلکه از وقوع آن نیز پیشگیری می نماید.
تین نیوز |
دریانوردی همواره به عنوان یکی از خطرناک ترین و پیچیده ترین عرصه های فعالیت بشری شناخته شده است. در این محیط پویا و غیرقابل پیش بینی، دستیابی به استانداردهای ایمنی مطمئن، مستلزم بهره گیری از فناوری های پیشرفته و تدوین مقررات سختگیرانه بین المللی است. در این میان، سیستم ضبط کننده داده های سفر به عنوان «حافظه تاریخی کشتی» نقشی حیاتی در ثبت دقیق و مستند رویدادهای عملیاتی ایفا می کند. این سیستم، با الهام از مفهوم جعبه سیاه در صنعت هوانوردی، نه تنها به عنوان ابزاری برای کشف حقایق پس از وقوع حوادث، بلکه به عنوان عاملی بازدارنده و ارتقادهنده فرهنگ ایمنی در دریا عمل می کند.
به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، مرتضی فاخری، پژوهشگر ارشد علوم راهبردی در مطلبی اختصاصی برای این روزنامه به بررسی تحولات ایجادشده در حوزه ایمنی دریانوردی و تردد دریایی کشتی ها با استفاده از ابزارهای جدیدی مانند جعبه سیاه کشتی ها پرداخته است. نگارنده در این مطلب الزامات سازمان جهانی دریانوردی برای نجات جان دریانوردان و حفاظت از کشتی ها را نیز مورد مطالعه قرار داده است. این مطلب را در ادامه می خوانید:
سازمان جهانی دریانوردی با درک این ضرورت، نصب و بهره برداری از VDR را در چارچوب کنوانسیون SOLAS برای انواع خاصی از شناورها اجباری کرده است. این اقدام، انقلابی در عرصه ایمنی دریانوردی محسوب شده و نشان دهنده عزم جامعه بین المللی برای انتقال از رویکرد واکنشی به رویکردی فعال و پیشگیرانه در مدیریت ریسک است.
مروری بر کنوانسیون SOLAS و الزامات IMO
کنوانسیون بین المللی ایمنی جان اشخاص در دریا (SOLAS) به عنوان مهم ترین معاهده بین المللی در زمینه ایمنی کشتی ها شناخته می شود. این کنوانسیون که تحت نظارت IMO مدیریت می شود، شامل مقررات جامعی در مورد ساختار کشتی، تجهیزات ناوبری و روش های عملیاتی است. فصل پنجم این کنوانسیون به طور خاص به الزامات ایمنی سفر و کشتیرانی می پردازد.
در چارچوب مقررات فصل پنجم SOLAS، نصب VDR برای کشتی های مسافربری و همچنین کشتی های باری با ظرفیت ناخالص ۳۰۰۰تن و بالاتر که در سفرهای بین المللی شرکت می کنند، اجباری شده است. این الزامات فنی در قطعنامه MSC.۳۳۳(۹۰) IMO به تفصیل شرح داده شده و شامل مشخصات دقیقی در مورد عملکرد، قابلیت های ذخیره سازی و استانداردهای بازیابی داده هاست.
معرفی فنی سیستم VDR
سیستم VDR از مجموعه ای از حسگرها، واحدهای پردازش مرکزی و حافظه های مقاوم تشکیل شده است که به طور مداوم پارامترهای عملیاتی کشتی را ثبت می کند. این سیستم قادر به ذخیره سازی حداقل ۱۲ساعت از آخرین داده های عملیاتی بوده و در محفظه ای مستحکم و شناور طراحی شده که در برابر آتش سوزی، فشار آب و ضربات مکانیکی، مقاوم است. داده های ثبت شده شامل اطلاعات موقعیتی، سرعت، جهت حرکت، فرمان های سکان، وضعیت موتورها و ارتباطات رادیویی است.
از نظر فنی، VDR مدرن براساس استانداردهای IEC ۶۱۹۹۶ تولید شده و مجهز به سیستم های پشتیبان گیر خودکار است. این سیستم ها از پروتکل های ارتباطی استاندارد مانند NMEA ۰۱۸۳/۲۰۰۰ برای دریافت داده از سنسورهای مختلف کشتی استفاده کرده و قابلیت یکپارچه سازی با دیگر سیستم های ناوبری مانند ECDIS و رادار را دارا هستند. واحد حافظه ثابت در این سیستم به گونه ای طراحی شده که امکان بازیابی آسان داده ها را حتی پس از غرق شدن کشتی فراهم می کند.
نقش VDR در ارتقای ایمنی کشتی ها
به طور قطع VDR با ثبت جامع داده های عملیاتی، امکان تحلیل دقیق رویدادها و شناسایی عوامل مؤثر در حوادث دریایی را فراهم می کند. این سیستم به محققان این امکان را می دهد که با شبیه سازی شرایط حادثه، به درک دقیقی از توالی رویدادها و تصمیمات اتخاذشده توسط خدمه دست یابند. تحلیل داده های VDR نه تنها در بررسی حوادث گذشته کاربرد دارد، بلکه با شناسایی الگوهای رفتاری پرخطر، امکان اجرای برنامه های پیشگیرانه را نیز فراهم می سازد.
علاوه بر این، داده های ثبت شده توسط VDR در برنامه های آموزش خدمه و ارزیابی عملکرد افسران کشتی نقش حیاتی ایفا می کند. شرکت های کشتیرانی می توانند با تحلیل دوره ای این داده ها، نقاط ضعف عملیاتی را شناسایی کرده و آموزش های هدفمندی را برای ارتقای مهارت های خدمه طراحی کنند. این رویکرد پیشگیرانه، منجربه کاهش خطاهای انسانی و بهبود مستمر استانداردهای عملیاتی در صنعت دریانوردی می شود.
الزامات فنی و عملیاتی VDR طبق استانداردهای IMO
طبق تأییدات موجود، IMO در چارچوب مقررات خود، الزامات فنی دقیقی را برای سیستم های VDR تعیین کرده است. براساس استانداردهای تعریف شده، VDR باید قادر به ثبت حداقل ۱۵پارامتر مختلف از جمله داده های موقعیت یابی، حرکت شناور، فرمان های کنترلی و ارتباطات صوتی باشد. مدت زمان ذخیره سازی داده ها باید حداقل ۱۲ساعت متوالی بوده و سیستم باید به گونه ای طراحی شود که در شرایط اضطراری بتواند برای مدت حداقل ۲دقیقه داده ها را حفظ کند.
از نظر عملیاتی، مقررات IMO انجام آزمون های دوره ای سالانه توسط مراکز تأیید صلاحیت شده را الزامی کرده است. این آزمون ها شامل بررسی صحت عملکرد، کالیبراسیون سنسورها و تست قابلیت بازیابی داده هاست. همچنین مالکان کشتی موظف به نگهداری مستندات کامل فنی، نمودارهای کابل کشی و گزارش های تعمیر و نگهداری سیستم VDR هستند. این الزامات جامع تضمین می کند که سیستم در تمامی شرایط عملیاتی قابلیت اطمینان لازم را دارا باشد.
مطالعه موردی کاربرد VDR در حوادث دریایی
در حادثه برخورد نفتکش «سی.وی. کورال» با ساحل نروژ در سال ۲۰۱۸، داده های VDR نقش تعیین کننده ای در شناسایی علل ریشه ای حادثه ایفا کرد. تحلیل داده های بازیابی شده نشان داد که ترکیبی از خطاهای انسانی در تفسیر داده های ECDIS، عدم توجه به هشدارهای سیستم و خستگی خدمه، منجربه این حادثه شده است. داده های صوتی ثبت شده نیز گویای سوءتفاهم در ارتباطات بین پل فرماندهی کشتی و اتاق کنترل موتورخانه کشتی بوده است.
این مورد مطالعه به وضوح نشان می دهد که چگونه VDR می تواند زنجیره کامل وقایع منجربه حادثه را مستندسازی کند. براساس یافته های این تحقیق، شرکت کشتیرانی مربوطه پروتکل های عملیاتی خود را بازبینی کرده و آموزش های اضافی برای افسران در زمینه تفسیر داده های ECDIS و مدیریت خستگی طراحی کرد. همچنین این حادثه منجربه تجدیدنظر در استانداردهای IMO درخصوص طراحی واسط های کاربری سیستم های ناوبری شد.
مقایسه VDR با سایر سیستم های ثبت داده
سیستم VDR ساده شده (S-VDR) به عنوان یک نسخه مقرون به صرفه تر برای کشتی های موجود معرفی شده که پیش از الزامات اجباری VDR ساخته شده اند. اگرچه S-VDR قابلیت های ثبت داده کمتری دارد، اما همچنان پارامترهای کلیدی عملیاتی را ثبت می کند. تفاوت اصلی در تعداد سنسورهای متصل و مدت زمان ذخیره سازی داده ها نهفته است، به طوری که S-VDR تنها ملزم به ثبت ۱۲پارامتر اصلی است.
در مقایسه با سیستم شناسایی خودکار (AIS)، VDR رویکردی کاملاً متمایز دارد. در حالی که AIS در درجه اول برای تبادل اطلاعات موقعیتی بین کشتی ها و ایستگاه های ساحلی طراحی شده، VDR بر ثبت داده های داخلی کشتی برای اهداف تحلیل حوادث متمرکز است. این دو سیستم در عمل مکمل یکدیگر بوده و با هم، تصویر کاملی از شرایط عملیاتی پیش از حوادث ارائه می دهند. یکپارچه سازی داده های این دو سیستم می تواند تحلیلی جامع از حوادث دریایی ارائه کند.
آینده VDR و تحولات پیش رو
توسعه فناوری های نوظهور در زمینه ثبت داده های دریایی، تحولات معنی داری را در طراحی سیستم های VDR آینده نوید می دهد. سیستم های نسل جدید قادر خواهند بود حجم بیشتری از داده ها را با حجم نمونه برداری بالاتر ثبت کرده و پارامترهای جدیدی مانند وضعیت فیزیولوژیک خدمه و داده های محیطی پیشرفته را پوشش دهند. همچنین یکپارچه سازی با سیستم های هوش مصنوعی برای تحلیل بلادراز داده ها و ارائه هشدارهای پیشگیرانه در دست توسعه است.
اخیرا IMO در حال بررسی الزامات جدیدی برای توسعه قابلیت های VDR است که از جمله می توان به ثبت داده های ویدئویی از پل فرماندهی، یکپارچه سازی با سیستم های پایش شرایط و توسعه پروتکل های انتقال داده های ماهواره ای اشاره کرد. این تحولات منجربه خلق سیستم های «VDR هوشمند» خواهد شد که نه تنها در تحلیل حوادث، بلکه در پیشگیری از آن ها نیز نقش فعالی ایفا خواهند کرد. استانداردهای آینده احتمالاً بر قابلیت تشخیص خودکار و گزارش دهی آنی، متمرکز خواهند بود.
جمع بندی یافته ها
سیستم VDR به عنوان یک ابزار حیاتی در ارتقای ایمنی دریانوردی، نقش غیرقابل انکاری در ثبت و تحلیل داده های عملیاتی کشتی ایفا می کند. الزامات IMO درخصوص نصب و بهره برداری از این سیستم، چارچوب مناسبی برای استانداردسازی عملکرد و قابلیت های آن در سطح جهانی ایجاد کرده است. تجربیات عملی حاصل از تحلیل حوادث متعدد نشان می دهد که داده های VDR ارزش بی بدیلی در شناسایی علل ریشه ای حوادث و طراحی راهکارهای پیشگیرانه دارا هستند.
با توجه به توسعه فناوری های نوظهور، انتظار می رود سیستم های VDR آینده از قابلیت های پیشرفته تری در ثبت و تحلیل داده ها برخوردار شوند. ادامه همکاری بین IMO ، سازندگان تجهیزات و شرکت های کشتیرانی برای به روزرسانی استانداردها و استفاده بهینه از پتانسیل های این سیستم ضروری است. سرمایه گذاری در توسعه و ارتقای سیستم های VDR نه تنها ایمنی کشتی ها را بهبود می بخشد، بلکه به ارتقای کلی فرهنگ ایمنی در صنعت دریانوردی منجر خواهد شد.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
