آفریقا در حال حاضر با شدید‌ترین بحران و آسیب‌های زیست محیطی سرخ روبه‌رو است و همه نگاه‌های جهانی را به خود معطوف کرده است؛ از یک سو آب‌های منطقه‌ای آفریقا به میدان جنگ تیدیل شده و از سوی دیگر آسیب‌های زیست محیطی را در این قاره شاهد هستیم که مسلماً ترکش انفجار‌هایی که در دریای سرخ صورت م‌گیرد خواه ناخواه دامن ساحل نشینان این قاره را می‌گیرد. اگر به این موارد اختلال در تجارت جهانی را اضافه کنیم نگرانی مبرم مردم آفریقا و مردم جهان را بیش از پیش احساس می‌کنیم. این درحالی است که هنوز هیچ اثری از احتمال پایان بحران وجود ندارد و مشخص نیست که قاره آفریقا در حال حاضر و یا بعد از پایان بحران باید متحمل چه هزینه‌های گزافی باشد؟
اختصاصی مانا – منطقه آفریقا به ویژه دریای سرخ در حال حاضر به محیطی استرس‌زا تبدیل شده است که آسیب‌های بالقوه جبران‌ناپذیری به سلامت دریانوردان، صنعت کشتیرانی، حمل کالا و محیط زیست دریایی همچنین به اقتصاد ساکنان مناطق ساحلی وارد کرد و بدون شک باید برای جبران آسیب‌های وارده هزینه زیادی را بپردازند که به تنهایی از عهده کشورهای آفریقایی برنمی‌آید.آنچه تاکنون در دریای سرخ اتفاق افتاده حمله به تانکر‌های نفتی و یا سایر کشتی‌هایی است که آلودگی زیست محیطی را درپی دارد، علاوه بر آن تغییرات آب و هوایی که در سواحل رخ می‌دهد بر امنیت غذایی و معیشت بیش از ۲۸ میلیون نفر ساکنان ساحلی بنادر آفریقایی تأثیر می‌گذارد.
نشت نفت از یک سو باعث آلودگی آب شده و به اکوسیستم دریایی، تخریب صخره‌های مرجانی و بالاخره صنعت ماهیگیری ضربه می‌زند، این کار سبب می‌شود صنعت ماهیگیری دچار خسارت و ضرر و زیان شود، متأسفانه برای پاکسازی مناطقی که دچار آسیب زیست محیطی شده نه تنها تلاشی از سوی پدید آورندگان این رویداد‌ها صورت نمی‌گیرد حتی مردم آفریقا نیز بدرستی نمی‌دانند با پر‌هزینه بودن و زمانبر بودن این آسیب‌ها چه باید بکنند.فاجعه زیست محیطیفراتر از خطراتی که در دریای سرخ وجود دارد درگیری‌های شبه نظامیان حوثی یمن با نیروی چند ملیتی، نگرانی‌های طولانی مدت برای مردم جهان ایجاد کرده و تهدیدی برای حمل میلیون‌ها بشکه نفت خام و فرآورده نفتی به وجود آورده است؛ روزانه ۶.۲ میلیون بشکه نفت باید از دریای سرخ عبور کند که پیش از این از دریای سرخ و کانال سوئز عبور می‌کرد، اما در حال حاضر این ترافیک به سمت دماغه امید نیک هدایت می‌شود که مسیری بسیار طولانی است.
در این میان کافی است موشکی به تانکر نفتی اصابت کند؛ در چنین شرایطی نشت نفت چه برسر آب‌های اقیانوسی خواهد آورد.بدین ترتیب اگر درگیری‌ها تشدید شود و کشتی‌های بیشتری از مسیر‌های آفریقایی عبور کنند باید منتظر یک فاجعه زیست محیطی باشیم، زیرا آنچه در حال حاضر بیش از پیش نمود عینی دارد این است که الگو‌های آب و هوایی پیچیده‌تر شده و خشکسالی شدید سطح آب کانال پاناما را کاهش داده و ترافیک کشتیرانی را در این کانال تا ۴۰ درصد کاهش داده است. از سوی دیگر ترافیک در اطراف دماغه امید نیک بیشتر شده به گونه‌ای که به نظر می‌رسد بنادر ظرفیت لازم را برای پهلوگیری این کشتی‌ها نداشته باشند، اما سخن من بیشتر در زمینه نشت نفت و فرآورده‌های آن است که صدمات جبران ناپذیری به اکوسیستم دریایی وارد می‌کند.پاکسازی زمانبر و هزینه‌بر محیط زیست دریاییخطر نشت و انفجار تانکر‌ها، شلیک موشک به کشتی‌ها، حیات جانوران دریایی را به خطر انداخته و همگان می‌دانند که پاکسازی آن هزینه‌بر و زمانبر است، این در حالی است که کشورهای آفریقایی توان تأمین مالی برای پاکسازی دریا را ندارند.
تجزیه و تحلیل داده‌های پلتفرم ترافیک کشتیرانی ZeroNorth حاکی است که به ازای هر کشتی کانتینری که به سمت دماغه امید نیک منحرف می‌شود ۲۰۰۰ تُن متریک دی اکسید کربن بیشتر آزاد می‌شود که در طول یک سال به ۸.۸ میلیون تُن می‌رسد. بدین ترتیب آلودگی محیط زیست و انتشار گاز‌های گلخانه‌‍ای در مناطق دریایی آفریقا در تضاد با توافق بین‌المللی برای کاهش ردِپای کربن است.به هر حال کارشناسان و تحلیلگران اظهار امیدواری می‌کنند که بحران دریای سرخ به یک بحران انسانی منجر نشود و کشورهای آفریقایی مجاور دریای سرخ که پیش از این کنش‌های سیاسی را تجربه کرده‌اند با مشکلات و چالش‌های حادی مواجه نشوند که در این صورت ممکن است بحران انسانی را شاهد باشیم.
تلاش‌های نافرجام دیپلماتیکیصنعت کشتیرانی با پیامد‌های اقتصادی، نظامی و زیست محیطی وارد معرکه بحران دریای سرخ شده و آفریقا باید منافع خود را برای حفاظت از حوزه دریایی حفظ کنند. این مورد اشکال مختلفی دارد که نیاز به تلاش دیپلماتیک برای حل بحران دارد، اما متاسفانه این تلاش‌ها نافرجام مانده و اکنون همگان شاهد بحران نظامی هستند و کمتر کسی به فکر آسیب پذیری محیط زیست دریایی است.از دید کارشناسان متأسفانه بحران دریای سرخ پروژه‌های سوخت پاک و پایدار را برای حمل‌و‌نقل دریایی، آموزش ایمنی دریانوردی و بهبود پروتکل‌ها زیر سؤال برده و در واقع نقش توافق نامه‌ها و تلاش‌های بین‌المللی امنیت دریایی در حال حاضر نادیده گرفته می‌شود.در این راستا سازمان بین دولتی توسعه آفریقای شرقی (IGAD) از طریق گروه ویژه‌ای که دارد، می‌تواند استراتژی‌هایی برای منطقه بحرانی دریای سرخ و سواحل آفریقا تدوین کند، اما افزایش روز به روز بحران موجود در دریای سرخ چنین اجازه‌ای برای دستیابی به تلاش دیپلماتیک نمی‌دهد.
بدین ترتیب این بحران نیازمند راه حل‌های نوآورانه‌ای است که امنیت دریایی و حفظ محیط زیست را متعادل کند.در پایان باید گفت که آفریقا با چشم اندازی نه چندان امیدوار کننده نگران پایان بحران در دریای سرخ و حفاظت از محیط زیست دریایی است. ایده‌هایی که در حل آن‌ها آفریقایی‌ها نقشی ندارند و این چالش‌ها، نگرانی‌ها و دغدغه‌ها بر آنان تحمیل شده و بر مشکلات موجود روز‌به‌روز افزوده می‌شود، این در حالی است که در همسایگی آن‌ها کالا‌هایی به ارزش میلیون‌ها دلار به سمت کشورهای ثروتمند راهی می‌شود و این ملت آفریقاست که باید نگران حفظ محیط زیستی باشند که توسط کشورهای غیر‌آفریقایی آلوده می‌شود.
نویسنده: David Willima
