پاسخ موشکی ایران به بندر حیفای اسرائیل پروژه کریدور«آی مک» را به بن بست کشاند
تین نیوز |
حملات موشکی و پهپادی دقیق ایران به بندر حیفا، بزرگ ترین بندر تجاری رژیم صهیونیستی، نه تنها این نقطه استراتژیک را از چرخه تبادل کالا حذف کرده، بلکه به معنای یک شکست راهبردی مهم برای تل آویو در پروژه بلندپروازانه اش برای تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقه است.
به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه اقتصاد سرآمد، بندری که قرار بود شاهراه اصلی اتصال هند به اروپا باشد، اکنون به منطقه ای پرریسک و فاقد جذابیت تجاری بدل شده است.
کریدور هند- خاورمیانه- اروپا موسوم به آیمک که قرار بود به عنوان یکی از مهم ترین مسیرهای نوین تجاری جهان، جایگزینی برای مسیر سنتی کانال سوئز شود، طی هفته های اخیر و در سایه تحولات نظامی و امنیتی منطقه، آینده ای تیره و مبهم پیدا کرده است.
پاسخ موشکی اخیر ایران به بندر حیفا در پاسخ به اقدامات نظامی اسرائیل، عملاً مهم ترین نقطه راهبردی این کریدور را هدف قرار داد و ساختار امنیتی طرح را به چالش کشید. این تحولات اگرچه هنوز به توقف رسمی پروژه منجر نشده، اما بیم آن می رود که کریدور آیمک پیش از آغاز عملیات، وارد فاز رکود استراتژیک شود.
اختلال در بندر حیفا علاوه بر ایجاد تنگنا در حمل و نقل کالاهای وارداتی و صادراتی، هشداری روشن درباره ریسک های امنیتی پروژه است. این حادثه نشان داد تکیه بیش از حد به چند بندر مشخص در مناطق پرتنش خاورمیانه، کل پروژه کریدور را آسیب پذیر ساخته است.
کارشناسان اقتصادی تاکید کردند که شکست حتی کوتاه مدت این مسیر باعث افزایش هزینه های حمل ونقل و بیمه، طولانی شدن زمان تحویل کالا و بی ثباتی در زنجیره تأمین می شود. طبق برآورد اولیه، خسارت وارده حداقل چند صدمیلیون دلار است که بازسازی و تقویت سیستم های امنیتی بندر را ضروری می کند.
آمارها نشان می دهد بندر حیفا سالانه بیش از ۳۰میلیون تن کالا و حدود ۱.۴میلیون کانتینر را جابه جا می کرد؛ تامین کننده عمده نیازهای سوخت، دارو، تجهیزات صنعتی و کالاهای اساسی رژیم. تعطیلی این بندر، آسیب های زنجیره ای از کمبود کالاهای حیاتی تا افزایش فشارهای تورمی و رکود اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
از منظر اقتصادی، با توجه به بدهی ۳۵۷میلیارد دلاری اسرائیل و نسبت ۶۹درصدی آن به تولید ناخالص داخلی، تحلیل گران هشدار می دهند که ادامه اختلال در عملیات حیفا می تواند ضربه ای سنگین به اقتصاد شکننده رژیم وارد کند و در بلندمدت خطر فروپاشی اقتصادی را جدی تر سازد.
آیمک چطور شکل گرفت؟
طرح کریدور آیمک نخستین بار در سپتامبر ۲۰۲۳ در حاشیه اجلاس سران گروه بیست (G۲۰) در دهلی نو و با حمایت ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند، امارات، عربستان، اردن و اسرائیل مطرح شد. هدف اصلی این ابتکار، ایجاد یک مسیر حمل ونقل چندوجهی شامل خطوط دریایی، ریلی و جاده ای بود که با عبور از خاورمیانه، هند را به بازارهای اروپا متصل کند. براساس طرح پیشنهادی، کالاها از طریق بندر بمبئی به امارات منتقل می شدند، سپس از مسیر ریلی عربستان و اردن عبور کرده و نهایتاً در بندر حیفا بارگیری دریایی مجدد شده و به بنادر جنوبی اروپا، به ویژه یونان و ایتالیا، منتقل می شدند.
برآوردها نشان می داد که این مسیر می تواند مدت زمان حمل ونقل را تا ۴۰درصد کاهش داده و هزینه ها را نیز به میزان چشم گیری پایین بیاورد. همچنین قرار بود کریدور آیمک به بستری برای تبادل انرژی های تجدیدپذیر، صادرات هیدروژن سبز و همگرایی دیجیتال نیز تبدیل شود. با وجود حمایت پررنگ قدرت های اقتصادی غرب و برخی کشورهای عربی، کریدور آیمک از همان ابتدا با مخالفت های منطقه ای مواجه شد. ایران، ترکیه و مصر هر یک به دلایلی متفاوت نسبت به این طرح ابراز نگرانی کرده بودند.
از همان زمان ایران، این مسیر را تهدیدی علیه جایگاه استراتژیک بندر چابهار و موقعیت ترانزیتی خود می دانست. ترکیه نیز آن را رقیبی برای کریدورهای شمال ـ جنوب از طریق دریای سیاه قلمداد می کرد و مصر بیم داشت که رونق IMEC موجب کاهش ترافیک تجاری کانال سوئز شده و درآمدهای حیاتی این کشور را کاهش دهد. از سوی دیگر، ساختار زیرساختی این کریدور نیز هنوز در مراحل اولیه قرار دارد.
به رغم امضای تفاهم نامه ها، بسیاری از بخش های ریلی در عربستان و اردن هنوز ساخته نشده اند و اتصال لجستیکی بندر حیفا به بنادر اروپایی نیز نیازمند سرمایه گذاری های بیشتر و زمان طولانی تری است. همین دلایل باعث شده بود که برخی تحلیل گران حتی پیش از حملات اخیر، کریدور آیمک را بیشتر یک طرح تبلیغاتی بدانند.
تبعات توقف فعالیت مرسک در حیفا
در میانه جنگ ایران و رژیم صهیونیستی و پس از هدف قرار گرفتن پالایشگاه و بندر حیفا بود که خبرگزاری های بین المللی از توقف فعالیت شرکت کشتیرانی دانمارکی مرسک به عنوان یکی از بزرگترین شرکت های حمل و نقل دریایی در جهان گزارش دادند. گزارش ها نشان می دهد که خود اسکله و پایانه های بارگیری بندر به طور مستقیم آسیب ندیده اند، اما حمله به زیرساخت های حیاتی در نزدیکی آن، فعالیت های بندری را مختل کرده است.
از سوی دیگر پس از حمله موشکی ایران به رژیم صهیونیستی، شرکت دانمارکی مرسک یکی از بزرگ ترین خطوط کشتیرانی جهان، اعلام کرد که به دلیل افزایش تنش های منطقه ای، تردد کشتی های خود به بندر حیفا در سرزمین های اشغالی را به طور موقت متوقف کرده است.
مرسک در این بیانیه تأکید کرد که در حال ارزیابی مداوم شرایط امنیتی در منطقه است و تا اطلاع ثانوی کشتی های این شرکت در مسیر بندر حیفا حرکت نخواهند کرد. همچنین هماهنگی های لازم با مشتریان برای ارائه مسیرهای جایگزین در حال انجام است. گزارش های رسانه های بین المللی نیز این تصمیم مرسک را تأیید کرده اند.
طبق این گزارش ها، تشدید درگیری ها در شمال سرزمین های اشغالی و حملات اخیر به تأسیسات حیفا از عوامل اصلی این تصمیم محسوب می شود. این نخستین بار نیست که مرسک فعالیت خود در بنادر رژیم صهیونیستی را به دلیل نگرانی های امنیتی متوقف می کند، اما توقف اخیر در بحبوحه بحران های فزاینده، نشانه ای از گسترش تأثیرات درگیری ها بر اقتصاد حمل ونقل دریایی منطقه است، موضوعی که می تواند برای کریدور آیمک به مثابه یک مانع جدی تلقی شود.
سرنوشت مبهم تجارت در بندر حیفا
بندر حیفا که با مالکیت ۷۰درصدی شرکت بنادر آدانی هند و ۳۰درصدی گروه گادوت صهیونیستی خصوصی سازی شده بود، اکنون در شرایطی قرار دارد که امنیت آن به شدت به مخاطره افتاده و توانایی اش برای ایفای نقش ترانزیتی کاهش یافته است.
برخی تحلیلگران، انفجار بندر بیروت در سال ۲۰۲۰میلادی را نیز بخشی از تلاش های رژیم صهیونیستی برای حذف رقبای منطقه ای و تقویت حیفا می دانند؛ با این حال، اکنون این سیاست با طرح «وعده صادق۳» ایران و حملات هدفمند به حیفا، با شکست جدی مواجه شده است. از سوی دیگر، تلاش های اسرائیل برای تخریب بنادر لاذقیه و طرطوس در سوریه نیز ناکام مانده و بنادر حیفا، اشدود و ایلات به جای نقطه قوت، اکنون به «پاشنه آشیل» تل آویو تبدیل شده اند.
این تحولات نشان می دهد در معادلات منطقه ای، محور مقاومت با اتخاذ راهبردهای دقیق و ضربات هدفمند، توانسته است نقطه ضعف های اقتصادی و لجستیکی رژیم صهیونیستی را به فرصت تبدیل کند؛ فرصتی که می تواند نقشه جغرافیایی و اقتصادی خاورمیانه را به نحو اساسی بازتعریف کند. در نهایت، این وضعیت علاوه بر پیامدهای داخلی برای اسرائیل، باعث افزایش نگرانی قدرت های جهانی نسبت به تشدید تنش ها و مخاطرات منطقه ای در یکی از حساس ترین کریدورهای تجاری جهان شده است.
آیمک ایده عادی سازی تجاری اعراب و اسرائیل
در همین حال حمیدرضا حسینی دانا، کارشناس ترانزیت تأکید کرده بود: دنیای آینده اقتصادی به سمتی می رود که بخش عمده آن بر پایه خطوط و کریدورهای ترانزیتی، حمل ونقل زمینی و دریایی شکل می گیرد. کشورها دائماً در تلاش هستند مسیرهای جدید ایجاد کنند یا در مسیر کریدورهای ترانزیتی آینده قرار بگیرند. وی افزود: کشوری مانند «ایران» که در چهارراه ارتباطی اروپا و آسیا قرار دارد، یکی از کشورهایی است که بسیاری از دولت ها علاقه مند به همکاری با آن هستند.
از سوی دیگر، کشوری مانند هند که به عنوان کارخانه جهان شناخته می شود، در قالب طرحی که ابتدا توسط آمریکا مطرح شد و سپس عربستان سعودی و انگلستان نیز از آن حمایت کردند، قرار است بخشی از کالاها، انرژی، هیدروژن و برق خود را از طریق کشورهای جنوب خلیج فارس به اردن و اسرائیل منتقل کرده و از بندر حیفا به سمت اروپا صادر کند.
حسینی دانا در ادامه اظهار کرد: نکته قابل توجه این است که جنوب خلیج فارس که همواره به کریدورهای دریایی وابسته بود، اینبار تلاش می کند از طریق مسیرهای زمینی خود را به اسرائیل و اروپا متصل کند. در کنار منافع اقتصادی، نکته مهمی که مطرح می شود، همکاری کشورهای مسلمان با رژیم صهیونیستی است. این موضوع به ویژه در خلال جنگ طوفان الاقصی تعجب بسیاری را برانگیخته است.
وی ادامه داد: زمانیکه مردم مظلوم در سوریه، فلسطین و لبنان تحت تهاجم قرار دارند و کشور یمن شاهراه دریای سرخ را در «باب المندب» بسته تا با ایجاد فشار، به پایان جنگ کمک کند، این سوال مطرح می شود که چرا برخی کشورهای عربی جنوب خلیج فارس راه را برای انتقال کالا و انرژی به رژیم صهیونیستی و تأمین پشتیبانی اقتصادی آن باز کرده اند؟
این کارشناس ترانزیت تأکید کرد: پژوهشگران ما از مهرماه امسال تاکنون یک ترم دانشگاهی را صرف بررسی رسانه های مختلف کرده اند تا دریابند این رسانه ها چگونه توانسته اند افکار عمومی کشور خود را برای پذیرش این همکاری ها آماده کنند. نتایج این پژوهش ها نشان می دهد که این رسانه ها عمدتاً بر منافع اقتصادی و امنیت جمعی تمرکز کرده اند و تلاش کردند توجه افکار عمومی را از جنگ و سیاست های توسعه طلبانه صهیونیست ها در منطقه منحرف کنند.
وی تصریح کرد: طرح های قدیمی مانند طرح صلح ابراهیمی، معامله قرن و خاورمیانه بزرگ که در آن ها تلاش می شد کشورهای عربی با اسرائیل همکاری کنند، چندان موفق نبودند. اما یکی از مأموریت های اصلی کریدور آیمک این است که چنین همکاری هایی را تثبیت کند.
حسینی دانا در ادامه گفت: در منطقه ما چند کریدور اصلی وجود دارد؛ از جمله کریدور شمال- جنوب، شاخه میانی راه ابریشم، کریدوری که از عربستان و عراق به ترکیه می رود و همچنین کریدور آیمک، علاوه بر این، کریدورهایی نیز در افغانستان، قفقاز و آسیای میانه فعال هستند؛ این کریدورها در رقابت با یکدیگر تلاش می کنند آینده اقتصادی منطقه را به نفع خود رقم بزنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: رقابت اقتصادی بین کشورها همواره وجود داشته و هر کشوری براساس منافع ملی خود عمل می کند. اما آنچه امروز اهمیت دارد این است که برخی از این رقابت ها می توانند به امنیت منطقه آسیب بزنند و زمینه ساز کشورگشایی صهیونیست ها در منطقه شوند. به همین دلیل، پژوهشگران و تحلیلگران رسانه ای باید این ابعاد را برای افکار عمومی روشن کنند.
از طرف دیگر محمد مهدی کریمی قهی، کارشناس حمل ونقل و ترانزیت نیز می گوید: از نگاه استراتژیک، هدف قرار گرفتن حیفا تنها توقف یک بندر نیست؛ بلکه تیر خلاص به طرح بلندپروازانه کریدور عرب- مدیترانه است؛ طرحی که آمریکا و رژیم صهیونیستی آن را با هدف اتصال هند به اروپا از مسیر حیفا و گره زدن سیاسی کشورهای عربی با اسرائیل طراحی کرده بودند. تا به این ترتیب وابستگی به مسیرهای تحت کنترل محور مقاومت، مانند تنگه هرمز و دریای سرخ را کاهش دهند. اکنون این پروژه، به دلیل آسیب های زیرساختی و ناامنی در منطقه، به بن بستی عملیاتی تبدیل شده است.
کارشناسان معتقدند که کریدور آیمک، که با هدف تغییر نقشه ترانزیت جهانی و کنار زدن ایران از معادلات اقتصادی منطقه ای طراحی شده بود، اکنون در یک دوراهی بحرانی قرار گرفته است. حمله موشکی ایران به بندر حیفا، نه تنها آسیب های فیزیکی و مالی به پروژه وارد کرد، بلکه مهم تر از آن، به مشروعیت امنیتی و اقتصادی آن خدشه وارد آورد.
این حادثه یک بار دیگر ثابت کرد که امنیت پایدار در منطقه تنها با مشارکت و احترام به منافع همه بازیگران، از جمله ایران، امکان پذیر است. هرگونه تلاش برای ایجاد ائتلاف ها یا پروژه هایی که یک بازیگر مهم منطقه ای را حذف کنند، محکوم به شکست و درگیری های فزاینده است. کریدور آیمک، در پی این حمله، بیش از پیش به یک پروژه پرریسک و با آینده ای نامعلوم تبدیل شده است که هزینه های سیاسی و اقتصادی آن به مراتب بیشتر از منافع احتمالی اش خواهد بود.
بلاگ خبری مکران آریا دریا
