در بسیاری از کشورهای جهان، بنادر موتور محرک اقتصاد و تجارت بین المللی هستند اما بنادر در کنار این نقش مهم به‌عنوان یکی از بزرگ ترین منابع آلودگی هوا نیز شناخته می شوند.
تین نیوز |
تردد کشتی ها، فعالیت شبانه روزی تجهیزات بندری، رفت وآمد بی وقفه کشنده ها و کامیون های باری و همجواری با برخی نیروگاه ها و صنایع آلاینده ترکیبی می سازد که کیفیت هوای بنادر را به شدت کاهش می دهد.
نکته قابل تامل این که حتی بنادر پیشرفته جهان که از استانداردهای سخت گیرانه محیط زیستی پیروی می کنند و همچنین از تجهیزات مدرن بهره می برند، باز هم در رده آلاینده ترین نقاط جهان قرار دارند. اگر این تصویر را کنار وضعیتی بگذاریم که در برخی بنادر کشور ما دیده می شود، فاصله چشمگیر محیط زیستی میان شرایط بنادر ما و بنادر دیگر جهان به خوبی روشن می شود.
در استان های بندری ایران، از گیلان و مازندران گرفته تا خوزستان، بوشهر و هرمزگان، کیفیت هوا بارها تحت تأثیر آلودگی ناشی از کشتی ها، تجهیزات بندری، کامیون های فرسوده، نیروگاه ها و صنایع پتروشیمی قرار گرفته است. بسیاری از ساکنان این مناطق، غبار و بوهای گوگردی، مه دود دائمی و غبار ناشی از تردد سنگین کامیون ها و کارکرد ماشین آلات بندری را بخشی از زندگی روزمره خود می دانند. بر این اساس، آلودگی هوا نه تنها سلامت کارکنان و ساکنان بنادر، بلکه گردشگری، کشاورزی و به طور کلی زندگی در این مناطق را با خطر جدی مواجه می کند.
آلودگی هوای بنادر مسئله ای فراتر از بنادر است
روی دیگر این سکه این است که آلودگی بنادر فقط محدود به محوطه بندری نمی ماند و اثرات آن به شهرهای اطراف، مناطق مسکونی و حتی روستاهای دوردست نیز می رسد. در بندرعباس، عسلویه، ماهشهر، بوشهر، انزلی، امیرآباد و … آلودگی هوا و محیط زیست ناشی از فعالیت های مرتبط با بنادر سال هاست که به تجربه ناخوشایند و بیماری زای مردم تبدیل شده است. ترکیب آلودگی های بندری با انتشار آلاینده های صنایع فولاد، پالایشگاه ها، پتروشیمی ها و نیروگاه های حرارتی، لایه ای سنگین از آلایندگی ایجاد می کند که حتی وزش بادهای ساحلی نیز همیشه قادر به پراکندن آن نیست.
این شرایط مقایسه وضعیت بنادر ایران با نمونه های جهانی نشان می دهد که ما هنوز از بسیاری از ابزارها و استانداردهایی که کشورهای پیشرفته برای کنترل آلودگی استفاده می کنند، فاصله داریم. در دنیا، بخش بزرگی از آلودگی کشتی ها از طریق استفاده از سوخت های بسیار کم گوگرد کنترل می شود اما در کشور ما کشتی ها همچنان از سوخت های بسیار آلاینده استفاده می کنند. همچنین در کشورهای توسعه یافته، کامیون های فرسوده اجازه ورود به محوطه بندر را ندارند، در حالی که در بنادر ایران، کامیون های قدیمی، که بعضاً متعلق به چند دهه پیش هستند، هنوز نقش اصلی در حمل کالا را بر عهده دارند.
کاهش جذابیت سرمایه گذاری و گردشگری در بنادر به دلیل آلودگی هوا
هزینه آلودگی هوا در بنادر فقط در مرگ ومیر و بیماری کارکنان بنادر خلاصه نمی شود و هزینه درمان بیماری های مزمن تنفسی اهالی بنادر، خسارت به محیط زیست، کاهش بازدهی زیرساخت های بندری و فرسایش تجهیزات، آسیب به پهنه های ساحلی و تأثیرات منفی بر گردشگری، بخشی از هزینه هایی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر دوش جامعه گذاشته می شود.
برآوردها نشان می دهد اگر تنها هزینه انسانی آلودگی هوا را در نظر بگیریم خسارت مالی ناشی از مرگ ومیر آلودگی هوا آن قدر بالاست که می توان با رقم معادل آن دست کم دو بندر مدرن و رقابت پذیر بین المللی ساخت. نکته قابل توجه این است که بسیاری از گزارش های رسمی داخلی تنها بخش کوچکی از این خسارت را محاسبه می کنند. به بیان دیگر، رقم واقعی خسارت ها احتمالاً چند برابر آن چیزی است که از سوی نهادهای رسمی اعلام می شود.
در کنار این هزینه ها، استان های بندری کشور ما همواره با چالش های اقتصادی ناشی از آلودگی نیز روبه رو هستند. در بسیاری از شهرهای ساحلی، آلودگی هوا موجب افت جذابیت گردشگری، کاهش کیفیت محصولات محلی و ایجاد محدودیت در جذب سرمایه گذاری های جدید شده است. این روند اگر ادامه یابد، می تواند در بلندمدت سیمای اقتصادی مناطق ساحلی را تحت تأثیر جدی قرار دهد.
درس هایی برای بنادر ایران از تجربیات جهانی
نگاهی به تجربه های موفق جهانی نشان می دهد که کاهش آلودگی بنادر نه یک آرزو، بلکه یک هدف کاملاً قابل تحقق است به شرط آن که سیاست گذاری هوشمند، اراده اجرایی و سرمایه گذاری هدفمند در این راستا وجود داشته باشد. بسیاری از بنادر دنیا توانسته اند با اجرای مجموعه ای از طرح های هماهنگ، از جمله استفاده از جمله نوسازی تجهیزات ترمینال های بندری، مدرن سازی و هوشمندسازی سیستم حمل و نقل به منظور جلوگیری از توقف و معطلی کشنده ها و کامیون ها در صف بار، ممنوعیت تردد کامیون های فرسوده، توسعه حمل ونقل ریلی و الزام به مصرف سوخت های پاک، آلودگی بنادر خود را در عرض چند سال به شکل چشمگیری کاهش دهند.
در ایران نیز امکان اجرای چنین سیاست هایی وجود دارد. نخستین گام در این امر، پذیرش این واقعیت است که ادامه روند فعلی نه تنها پرهزینه تر از اصلاح آن است. نوسازی ناوگان حمل ونقل جاده ای که سال هاست در مرحله سیاست گذاری ترمز کرده باید با جدیت بیشتری در دستور کار قرار گیرد. ارتقا و استاندارد کردن سوخت مصرفی کشتی ها، تقویت استانداردهای تعمیر و نگهداری تجهیزات بندری، و ایجاد سامانه های شفاف پایش آلودگی هوا، از جمله اقداماتی است که می تواند مسیر بنادر کشور را به سمت توسعه پایدار هدایت کند. کوتاه سخن این که استان های بندری کشورسال هاست زیر فشار آلودگی هوا زندگی می کنند. این آلودگی ترکیبی پیچیده از دود ناشی از تردد کامیون های فرسوده و معیوب و دود کشتی ها گرفته تا آلایندگی صنایع سنگین را شامل می شود. این معضلی بزرگ مزمن است که تاکنون به آن توجه لازم صورت نگرفته اما راه حل آن نیز وجود دارد. اگر امروز که بحث آلودگی هوا به نقطه بحرانی خود رسیده برای رفع آلودگی محیط زیست بنادر هم قدم های درست برداشته شود، در آینده نه چندان دور بنادر ایران می توانند نه تنها موتور توسعه اقتصاد دریامحور بلکه الگوی توسعه پایدار منطقه باشند.
انتهای پیام
بلاگ خبری مکران آریا دریا
