با تعویق اجرای طرح قیمت‌گذاری کربن در حملونقل دریایی، ایران فرصت سه‌ساله‌ای برای نوسازی ناوگان و توسعه زیرساخت‌های سوخت کم‌کربن به‌ویژه در بندر شهید رجایی به دست آورده است. این یادداشت، پیامدهای اقتصادی، ژئوپلیتیکی و زیست‌محیطی این تصمیم را بررسی می‌کند.
تین نیوز |
سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) در تصمیمی مهم، بررسی و اجرای چارچوب جهانی قیمت گذاری کربن در صنعت کشتیرانی را تا دست کم یک سال به تعویق انداخت.
به گزارش تین نیوز، این تصمیم که در نشست اکتبر ۲۰۲۵ اتخاذ شد، با هدف رسیدن به اجماع میان کشورهای عضو از جمله آمریکا، چین، عربستان و کشورهای درحال توسعه به تعویق افتاده است.
به گزارش منابع بین المللی از جمله Reuters و AP News، قرار بود این طرح نخستین سیستم جهانی برای اخذ مالیات از کشتی ها بر پایهٔ میزان انتشار گازهای گلخانه ای باشد. این تعویق، در حالی که از نگاه محیط زیستی چالش برانگیز است، برای کشورهایی نظیر ایران می تواند فرصتی راهبردی برای آماده سازی زیرساخت های حمل ونقل دریایی و بنادر سبز به شمار آید.
پیامدهای محتمل برای ایران و منطقه
فرصت تنفس برای ناوگان موجود:
با تأخیر در اعمال مالیات کربن، ناوگان دریایی ایران و منطقه فعلاً از فشار نوسازی فوری یا هزینه های سوخت های گران تر (LNG، متانول یا آمونیاک) معاف می شود.
این موضوع هزینه های جاری را کاهش داده و فرصت بازنگری در سیاست های انرژی دریایی را فراهم می کند.
افزایش اهمیت بنادر ترانزیتی ایران:
موقعیت بندر شهید رجایی به عنوان شاهراه تجارت آسیای میانه، در غیاب مقررات سخت گیرانهٔ جهانی، می تواند ایران را به گزینه ای اقتصادی تر برای ترانزیت کالا میان شرق و غرب تبدیل کند.
امضای تفاهم نامه های (MOU) همکاری با ازبکستان و قزاقستان در سال ۲۰۲۵ نیز در همین راستا ظرفیت ساز است.
ریسک عقب ماندگی فناورانه:
اگر ایران از این دورهٔ تعویق برای توسعهٔ پروژه های «سوخت پاک» و «بنادر سبز» استفاده نکند، در زمان اجرای نهایی مقررات IMO ممکن است با هزینهٔ بالای انطباق و محدودیت دسترسی به بازارهای اروپایی مواجه شود.
اقدامات عملی پیشنهادی برای سه سال آینده (۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸)
۱. تدوین نقشهٔ راه ملی کشتیرانی کم کربن
وزارت راه و شهرسازی با همکاری وزارت نفت و سازمان بنادر باید در بازهٔ کوتاه مدت (تا نیمهٔ ۲۰۲۶) نقشهٔ راهی تدوین کند که در آن مسیر گذار تدریجی ناوگان به سوخت های کم کربن مشخص شود.
در این نقشه باید اولویت های اجرایی شامل سوخت کم سولفور، LNG، آمونیاک سبز و فناوری موتورهای دوگانه تعریف گردد.
۲. اجرای پروژه های پایلوت در بنادر راهبردی
پیشنهاد کارشناسان، آغاز پایلوت عرضهٔ سوخت کم کربن در بندر شهید رجایی و یک بندر شمالی (مانند بندر انزلی) است.
اجرای این پروژه ها ضمن جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، ایران را در زمرهٔ کشورهای آمادهٔ پذیرش استانداردهای جدید IMO قرار می دهد.
۳. ایجاد مشوق های اقتصادی برای سرمایه گذاران
اعطای معافیت های مالیاتی در مناطق ویژه اقتصادی بندری، تسهیل ورود فناوری و تسریع در فرآیندهای گمرکی می تواند بخش خصوصی را برای ورود به حوزهٔ بنادر سبز ترغیب کند.
شاخص های کلیدی عملکرد (KPIs) پیشنهادی
شاخص
هدف تا پایان ۲۰۲۸
توضیح
تصویب رسمی نقشهٔ راه ملی کشتیرانی کم کربن
نیمهٔ ۲۰۲۶
سند راهبردی مشترک وزارت راه و نفت
اجرای حداقل ۲ پروژهٔ پایلوت سوخت کم کربن
پایان ۲۰۲۷
بندر شهید رجایی و یک بندر شمالی
افزایش سهم ناوگان سازگار با سوخت های کم کربن
+۱۰٪ تا ۲۰۲۸
ارتقای ناوگان ملی و خصوصی
کاهش شدت انتشار CO₂ در عملیات بندری
۱۵٪ تا ۲۰۲۸
پایش از طریق داده های سازمان بنادر
تعویق اجرای مالیات جهانی کربن در حمل ونقل دریایی، گرچه چالشی برای اهداف اقلیمی محسوب می شود، اما برای ایران فرصتی کم سابقه برای بازطراحی نقش خود در زنجیرهٔ ترانزیت و انرژی منطقه ای به شمار می آید.
چنانچه کشور در بازهٔ سه سالهٔ پیش رو بتواند زیرساخت های لازم برای بنادر سبز، سوخت کم کربن و نوسازی ناوگان را مهیا کند، می تواند جایگاهی پایدار در مسیرهای تجاری آسیا–اروپا کسب کند؛ در غیر این صورت، رقبای منطقه ای مانند عمان، امارات و عربستان با سرعت بیشتری این جایگاه را تصاحب خواهند کرد.
منابع بین المللی و گزارش های رسمی
برای تدوین برنامه سه سالهٔ کاهش انتشار کربن در صنعت حمل ونقل دریایی ایران، از منابع معتبر بین المللی و گزارش های رسمی استفاده شده است. در ادامه، فهرستی از منابع اصلی با لینک های مربوطه آورده شده است:
سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) – چارچوب خالص صفر (Net-Zero Framework):
این چارچوب به عنوان اولین سیستم جهانی قیمت گذاری کربن در حمل ونقل دریایی طراحی شده است و هدف آن کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در این صنعت است.
لینک: (Wikipedia)
گزارش رویترز – تعویق تصمیم IMO درباره قیمت گذاری کربن:
این گزارش به تفصیل به تعویق یک سالهٔ تصمیم IMO درباره قیمت گذاری کربن و تأثیر آن بر صنعت حمل ونقل دریایی می پردازد.
لینک: (Reuters)
گزارش گاردین – فشار ایالات متحده برای تعویق قیمت گذاری کربن در حمل ونقل دریایی:
این گزارش به فشارهای سیاسی ایالات متحده و متحدانش برای تعویق تصمیم IMO درباره قیمت گذاری کربن و پیامدهای آن بر صنعت حمل ونقل دریایی می پردازد.
لینک: (The Guardian)
گزارش AP News – شکست تلاش ها برای تصویب قیمت گذاری جهانی کربن در حمل ونقل دریایی:
این گزارش به شکست تلاش ها برای تصویب اولین قیمت گذاری جهانی کربن در حمل ونقل دریایی و تأثیر آن بر صنعت می پردازد.
لینک: (AP News)
گزارش Seatrade – تعویق تصویب چارچوب خالص صفر IMO:
این گزارش به تعویق تصویب چارچوب خالص صفر IMO و پیامدهای آن برای صنعت حمل ونقل دریایی می پردازد.
لینک: (Seatrade Cruise News)
بلاگ خبری مکران آریا دریا
